De energietransitie zal het Nederlandse landschap de komende 20 jaar flink gaan veranderen. Inpassingen van duurzame energiebronnen vormen forse uitdagingen. De doelstellingen van het klimaatakkoord uit 2015 vragen dat er meer duurzame energie wordt opgewekt. Deze nieuwe vormen van opwekking, die op dit moment voornamelijk uit zonne- en windenergie bestaan, hebben een grotere afdruk op ons landschap. Waar plaats je windmolens of zonneparken? Volgens het rapport 'De energietransitie: een nieuwe dimensie in ons landschap' zal ons landschap en onze leefomgeving hierdoor ingrijpend gaan veranderen. De Omgevingswet geeft nieuwe kaders voor deze landschappelijke veranderingen.
Opwekking in beeld
De energiecentrales zoals we die kennen staan uit het zicht. Een aantal centrales produceren genoeg stroom voor heel Nederland. Stroom komt ondergronds via kabels onze huizen binnen en meer zien we niet. De omschakeling naar nieuwe energiebronnen vraagt veel meer ruimte. De meestgebruikte vormen, zoals windmolens en zonnepanelen, liggen veel meer in het zicht en stuiten daarmee al snel op een nimbysentiment. Deze technieken zomaar inpassen in de huidige landschappen is haast onmogelijk. Alleen al voor de zonneparken is een ruimte nodig zo groot als de halve provincie Utrecht. Het aantal windmolens op de Nederlandse grond moet voor 2050 verdubbelen naar 4250. Deze zichtbare hernieuwbare energieprojecten hebben vaak weinig draagvlak. Er is hevig verzet tegen windmolenparken en zonneparken kunnen niet automatisch op steun van omwonenden rekenen. Goede samenwerking is dan ook dé manier om de energietransitie te versnellen.
Energietransitie als kunst
De inpassingen in het landschap kunnen op veel verschillende manieren gebeuren. Zonnepanelen kunnen op daken, maar ook in het landschap zelf. Door de zonnepanelen als een kunstobject vorm te geven in het landschap, kan een hoogwaardig energielandschap ontstaan. De hagedissen van Caro Agterberg zijn een goed voorbeeld van een landart-achtig kunstwerk dat energie opwekt. Ook op kleinere schaal kan opwekking in kunst of architectuur verwerkt worden. Dit kan van ingebouwde windturbines in een gebouw, tot fraai vormgegeven zonnebomen.
In een brief aan demissionair minister Bas van ’t Wout van Economische Zaken en Klimaat roepen het IPO, de VNG, de Unie van Waterschappen en het Voortgangsoverleg Klimaatakkoord op tot betere landelijke communicatie over de RES’en richting bewoners. Hun draagvlak is onmisbaar om de klimaatdoelen te halen, maar volgens de briefschrijvers wordt ‘het verhaal over het belang van de grootschalige opwek van hernieuwbare energie’ niet verteld. >>
De productie van elektriciteit uit hernieuwbare bronnen is in 2020 vergeleken met een jaar eerder met 40 procent gestegen. Van het Nederlandse elektriciteitsverbruik kwam vorig jaar iets meer dan een kwart uit hernieuwbare bronnen van eigen bodem. Een jaar eerder was dat nog 18 procent. Dit blijkt uit nieuwe, voorlopige cijfers van het CBS over hernieuwbare elektriciteit. >>
Kansen voor de biodiversiteit op zonneparken kunnen beter benut worden dan nu gebeurt. Dat blijkt uit onderzoek dat Wageningen Environmental Research (WENR) uitvoerde in opdracht van het Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit naar de bodem en vegetatie op zonneparken. Gemeenten kunnen op biodiversiteit sturen door randvoorwaarden te formuleren. >>
De grootste drempels in de overgang naar aardgasvrije wijken bevinden zich buiten de invloed van het initiatief in de wijk. Om ‘structurele knelpunten’ op te lossen zijn daarom keuzes en acties van het Rijk nodig. Dat stelt het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) aan de hand van interviews met betrokkenen van veertien wijken in transitie. Zicht op de complexiteit is een noodzakelijke eerste stap in het versnellen in de transitie, stelt transitieonderzoeker Marloes Dignum. >>