Verstandig handelen van alle betrokkenen bij gebiedsontwikkeling. Duurzaamheid is geen specialisatie, beter op z’n plaats is de metafoor van de Tienkamp. Om die te kunnen winnen moet je goed zijn op alle onderdelen. Besteed je te veel aandacht aan het ene onderdeel, dan gaat dat ten koste van het andere. Bij duurzame gebiedsontwikkeling is dat niet anders. De kunst is goed te scoren op planet, people en profit en op alle vlakken –maatschappij, ecologie en economie- waarde toe te voegen.
Energie
Alle woningen beschikken over warmtepompen, pv-panelen, drievoudig gelaagd glas en een ventilatiesysteem dat reageert op de aanwezigheid van mensen. Sommige woningen in de wijk zijn Nul-Op-de-Meter. Het ontwikkelen van een smart grid en het benutten van elektracapaciteit voor elektrisch rijden is een volgende stap. Naast energiebesparende maatregelen krijgen de huizen zonnepanelen voor het opwekken van energie, en zorgt bodemwarmte voor de verwarming. Onder andere de douche haalt warmte uit het wegspoelende water.
Mobiliteit & Transport
Er is in het planconcept een ruimtereservering opgenomen voor een halteplaats voor bijvoorbeeld lightrail, welke kansen zijn vergroot nu de spoor tussen Delft en Rijswijk wordt verdubbeld naar vier sporen, maar op realisatie van een halteplaats is (nog) geen zicht. Mede daardoor zijn de ov-verbindingen met de omgeving matig en is de wijk sterk auto georiënteerd. Voor de korte termijn wordt ingezet op het realiseren van (nieuwe) buslijnen.
Gebiedshistorie & Identiteit
Deelgebied Sion wordt gekenmerkt door zijn geschiedenis van het oorspronkelijk middeleeuwse landgoed enkloostercomplex Sion en de daarop volgende luxe buitenplaats tot in de 19e eeuw. Resterende bouwwerken, waterpartijen als de Spieringswetering, de verkaveling inclusief de as van de buitenplaats zijn in het stedenbouwkundig plan opgenomen. Het project ‘geworteld wonen’ refereert met zijn gemeenschappelijke (moes)tuin aan het klooster, de daarbij horende warmoezerij en de latere glastuinbouw in het gebied. Deelgebied ’t Haantje ligt direct aan het Wilhelminapark. De oude polderverkaveling wordt in het ontwerp gerespecteerd en de Engelse landschapsstijl van het Wilhelminapark zal in de nieuwe wijk overlopen en een logisch geheel gaan vormen.
Water & Klimaatadaptatie
Nauwe samenwerking met het Hoogheemraadschap heeft geleid tot goede integratie van wateraspecten in de woonomgeving. Een uitgebreid en klimaatrobuust waternetwerk verbindt woningen met elkaar en de omliggende omgeving. De waterkwaliteit wordt met helofytenfilters op natuurlijke wijze op peil gehouden. Parkeerplaatsen zijn waterdoorlatend.
Flexibiliteit
Er is een flexibel, op proces gebaseerd plan gemaakt. Daarnaast is er vraaggestuurd ontwikkeld, er was ruimte om mee te bewegen met trends, zoals het creëren van ruimte voor collectief particulier opdrachtgeversprojecten. Daarnaast zijn er ruimtelijke reserveringen opgenomen voor aansluiting op het Rijkswegennet en om een halteplaats Rijswijk Zuid te kunnen maken. Op het gebied van energie is er een smart grid aangelegd dat wisselend aanbod van/ vraag naar energie kan afstemmen.
Gezondheid & Veiligheid
De buurten zijn autoluw ingericht, het parkeren is aan de binnenzijde georganiseerd waardoor kinderen op straat kunnen spelen. Het parkachtige karakter en de groenstructuur dragen bij aan een goede luchtkwaliteit. Daarnaast is er aandacht besteed aan sociale veiligheid en de borging van sociale samenhang binnen de wijk.
Transformatie & Ruimtegebruik
Parkeren is achter de woningen georganiseerd waardoor de straten autovrij zijn. Daardoor zijn straten geschikt voor spelen en konden er ook fruitbomen geplant worden, waarvan de oogst door bewoners wordt benut. Zorgvoorzieningen worden geïntegreerd op de plekken waar onder meer ook de brede school komt zodat dubbelruimtegebruik mogelijk is.
Stedelijk groen
Er is veel aandacht voor groen, het verweven van de wijk met de bestaande parken en de aanleg van ecologische verbindingszones. Het park dringt met ‘groene vingers’ de wijk in, waardoor ter compensatie van verdwijnend groen een woongebied in een parkachtige omgeving ontstaat. Daarnaast is extra aandacht besteed aan het organiseren van het parkeren, veelal achter de woningen. Dit draagt bij aan de veiligheid, ruimtelijke en gebruikskwaliteit van de woonomgeving.
Natuur & Landschap
De karakteristieke polderverkaveling en watergangen zijn aanknopingspunten voor het stedenbouwkundig ontwerp van Sion geweest, maar ook voor het specifieke uiterlijk van woningen en buurten. Het tweede deelgebied in RijswijkBuiten is ’t Haantje gelegen aan de voet van het Rijswijkse Wilhelminapark. Dit groene park vormt het uitgangspunt voor het stedenbouwkundig ontwerp voor dit deelplan. De robuustheid van het groen-blauwe systeem draagt bij aan de biodiversiteit in het gebied.
Conclusies
De procesaanpak van RijswijkBuiten, het zogenaamde ‘Rijswijkse model’, blijkt een succesvolle aanpak voor de lokale overheid en heeft door de brede scope vanaf het begin bijgedragen aan het benutten van kansen over de volle breedte van de duurzaamheidsthema’s. Met name op het gebied van energie scoort RijswijkBuiten buitengewoon goed.
De hoge ambities zijn tot op heden helemaal waargemaakt door het toepassen van een breed pallet aan mogelijkheden (o.a. zon-, aardwarmte en isolatie) en het ontwikkelen van het Klimaatgarantconcept. Hiermee heeft RijswijkBuiten pionierswerk verricht, op basis waarvan andere gemeenten een vliegwielstart kunnen maken. Bestuurlijke durf en de wens het anders te doen, een ambtelijk mandaat en continuïteit in de samenwerking zijn belangrijke factoren die aan het succes ten grondslag liggen.
Het ondanks gemaakte reserveringen- nog steeds ontbrekende hoogwaardige openbaar vervoer en de afwezigheid van goede alternatieven, maakt dat de wijk sterk op automobiliteit leunt. Gecombineerd met de uiterst comfortabele (gezins)woningen (gerealiseerd op basis van bewezen techniek) heeft de wijk vrij traditionele bewoners getrokken. De gedragskant vraagt daarom aandacht.
Brugman: “Verharde tuinen en niet duurzame schuttingen vind je in overvloed in RijswijkBuiten. Op het gebied van duurzaamheidsbesef en gedrag valt er nog een wereld te winnen. Hier is aan de voorkant actie gewenst en noodzakelijk en dit is nu ook een onderwerp van overleg met de huidige en toekomstige bewoners.” Kansen om op het gebied van mobiliteit te verduurzamen zijn er op een andere manier wel, met name in de aanleg van een smartgrid en het benutten van de opgewekte elektracapaciteit voor elektrisch rijden.
Danielle Niederer
Adviseur Ruimtelijke ontwikkeling & communicatie
