De afwezigheid van één raadslid leverde gisteravond in de raad van Noord-Beveland een gelijkspel op: van de twaalf aanwezige raadsleden stemden er zes voor en zes tegen het plan van ondernemer Marco Doeleman van De Zeeuwse Lagune.

Doeleman wil in het Veerse Meer een schiereiland aanleggen tussen de tweede loopbrug op de Veerse Dam en de surfschool. Op het vakantie-eiland komen een hotel, vrijstaande woningen, appartementen, penthouses, een restaurant en een parkeerplaats. Dit tot groot protest van de kustbeschermers, die afgelopen jaar het ‘Kustpact’ opstelden. Saillant detail: Noord-Beveland is een van de betrokkenen  bij dit ‘pact’. Wat is de juridische waarde van zo'n overeenkomst? We vroegen het Anita Nijboer, partner bij Ekelmans en Meijer advocaten.

1. Het kustpact is een privaatrechtelijke overeenkomst, terwijl de gemeente claimt dat er al afspraken liggen over het eilandplan. Dan is het toch zonneklaar?

'Ik heb begrepen dat met de exploitant die het project ‘Veerse Meer’ wil bouwen, vijftien jaar geleden afspraken zijn gemaakt: in ruil voor het verplaatsen van zijn restaurant bij het Veerse Meer zou hij iets anders mogen beginnen in dezelfde omgeving. Daar is kennelijk uiteindelijk dit – tamelijk omvangrijke – bouwplan uitgekomen, waarvan je je overigens zou kunnen afvragen in hoeverre dit in verhouding staat tot de oorspronkelijke verhuizing van het restaurant. Tegelijkertijd is de gemeente tezamen met het rijk, provincies en andere gemeenten bezig met een kustpact waarin afspraken worden vastgelegd ter bescherming van de kust. In dat kader zal een zonering voor de kustzone opgesteld worden waaruit blijkt in welke delen geen nieuwe recreatieve bebouwing toegestaan zal zijn. Het plan met de ontwikkelaar doorkruist mogelijk deze nog op te stellen zonering. Juridisch lijkt de gemeente nog niet gebonden te zijn aan het kustpact. Aan de andere kant: afhankelijk van de vraag hoe hard de (locatie) afspraken met de ontwikkelaar zijn, zou ook voorstelbaar kunnen zijn dat het kustpact en de daarop volgende zonering zou worden afgewacht voordat de plannen met de ontwikkelaar zijn verdere beslag krijgen. Op dit moment is het kustpact en de eventueel daaropvolgende regelgeving echter nog niet in werking zodat de gemeente op basis daarvan niet gedwongen kan worden het plan van de ontwikkelaar in de koelkast te zetten.'

2. Wat zou er gebeuren als de gemeente toch zou wachten totdat het kustpact gereed is?

'Dat zou je kunnen vergelijken met het sluiten van twee privaatrechtelijke overeenkomsten. Het kustpact bestaat immers ook uit afspraken tussen overheden die daarna nog hun beslag moeten krijgen in beleid en regelgeving. In het civielrecht ga je dan kijken naar de vraag welke afspraken het eerste zijn gemaakt. Als de gemeente al vergevorderd bezig was met het eiland-plan, daarover toch harde afspraken zijn gemaakt, en ze pas later betrokken raakte bij het Kustpact, dan zou de gemeente bij het sluiten van het kustpact de bestaande afspraken moeten respecteren. Anders kan de gemeente een schadeclaim tegemoet zien van de ontwikkelaar. Zijn er echter nog geen harde afspraken gemaakt, of indien de onderhandelingen nog niet in een vergevorderd stadium zijn, dan zou de gemeente de vrijheid kunnen hebben andere afspraken te maken.'

3. Zijn de afspraken die zijn gemaakt met de ontwikkelaar rechtsgeldig? Betekent dat zonder meer dat de plannen doorgaan?

'Het college mag overeenkomsten sluiten namens de gemeente. Deze zijn rechtsgeldig. Er mogen echter slechts intentieovereenkomsten worden gesloten. Of uiteindelijk de plannen ook doorgaan, hangt af van de daarop volgende bestuurlijke besluitvormingsprocedures. Er zal bijvoorbeeld ten behoeve van dit plan een bestemmingsplan vastgesteld moeten worden. Het is de gemeenteraad die daar over gaat. De gemeenteraad heeft daarin een eigen bevoegdheid en mag daarom ook weigeren het bestemmingsplan vast te stellen. Als het goed is, is met die mogelijkheid rekening gehouden in de eventueel met de ontwikkelaar gesloten overeenkomst. Daarin zou moeten staan dat de gemeente zich inspant maar dat een en ander afhankelijk is van nog nader te nemen besluiten of woorden van die strekking. De Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State heeft in uitspraken van 2014 en 2015 wel geoordeeld dat de raad, indien deze besluit een bestemmingsplan niet vast te stellen in weerwil van door de gemeente gesloten overeenkomsten, dit wel dient te motiveren. De raad dient dus wel toe te lichten waarom zij niet meegaan in de gemaakte afspraken. Maar dat betekent dus niet dat de raad moet instemmen. Bovendien, als de raad vandaag instemt met de plannen, is er tegen het vastgestelde bestemmingsplan nog beroep mogelijk zodat uiteindelijk de rechter bepaalt of de plannen doorgang vinden. Bovendien zullen er ook nog andere bestuursorganen betrokken zijn. In het kader van Natura 2000, is dat bijvoorbeeld gedeputeerde staten. Deze zou ook nog toestemming kunnen weigeren.'

4. Wat moeten we verder verwachten van dit soort intentie-afspraken tussen overheden, die blijkbaar boterzacht zijn?

'Zodra het kustpact is gesloten, zal een gemeente zich daar wel aan moeten houden. Bovendien is het de bedoeling dat de afspraken zullen worden verdisconteerd in beleid en regelgeving. Nu kan van beleid nog wel worden afgeweken met een zwaarwegende motivering, bij regelgeving wordt dat al veel moeilijker. Voorstelbaar is ook dat de provincie de nog op te stellen kustzonering vastlegt in provinciale verordeningen en voor die gebieden en bouwverbod oplegt.'

5. Maar plannen die van vóór het kustpact stammen, die vallen dus buiten de invloedsfeer van het kustpact? Met ander woorden: het torpederen van oude plannen is kansloos?

‘Niet zonder meer. Je kan altijd zaken die al vastliggen in het bestemmingsplan weg bestemmen en/of vergunningen die gedurende een half jaar niet gebruikt zijn intrekken. Dat moet je dan wel goed motiveren. Ook zal dan mogelijk planschade of nadeelcompensatie betaald moeten worden of, als je terug zou willen komen op gemaakte afspraken, schadevergoeding betaald moeten worden. Je hebt dus een pot geld nodig om terug te komen op bestaande plannen die zijn beslag hebben gekregen in besluiten of bindende afspraken.' 'Het vorenstaande neemt niet weg dat voor alle plannen waarover nog bestuursrechtelijke besluitvorming plaats moet vinden, het kustpact een rol kan en moet spelen in de  besluitvorming.'