In 2015 is naar verwachting ongeveer 800.000 m² aan kantoorruimte onttrokken in Nederland waarvan ruim 700.000 m² is getransformeerd naar andere functies. De leegstand zou 10% hoger zijn geweest als deze onttrekking niet had plaatsgevonden. Maar de regionale verschillen in transformatie zijn groot.
Amsterdam, Den Haag en Eindhoven koplopers transformatie kantoren
De helft van het totale metrage aan onttrekkingen en transformaties van kantoren vond plaats in de zes gemeenten met de grootste kantorenvoorraad (gezamenlijk 39% van de totale voorraad in Nederland). Amsterdam is koploper; hier is in de afgelopen vijf jaar meer dan een half miljoen m² kantoorruimte onttrokken. Den Haag volgt met ca. 490.000 m². In beide steden is sprake van een krappe woningmarkt wat het transformeren van kantoren naar woningen aantrekkelijk maakt. In Amsterdam zijn bovendien een aantal kantoren getransformeerd naar hotels.
Figuur 1: Onttrokken metrage kantoren per gemeente in vierkante meter en als percentage van de totale voorraad kantoorruimte in de betreffende gemeente (2011-2015)
Bron: inventarisatie Bureau Stedelijke Planning o.b.v. gemeentelijke en provinciale bronnen *Voor Utrecht ontbreken 2011 en 2012
Als aandeel van de totale kantorenvoorraad is Eindhoven winnaar. In de afgelopen vijf jaar werd hier 210.000 m2 onttrokken of getransformeerd. Dit is 14% van de kantorenvoorraad. Bijna driekwart van deze uit de markt gehaalde kantoren zijn voormalige Philipsgebouwen. In Amsterdam is in dezelfde periode 8% en in Den Haag 12% van de voorraad getransformeerd. Vooral Haarlemmermeer blijft achter; hier was slechts in beperkte mate sprake van onttrekkingen of transformaties.
Tabel 1: Percentage onttrokken metrage kantoren van de totale voorraad kantoorruimte per jaar in de betreffende gemeente (2011-2015)
Onttrekking en transformatie in de overige regio’s blijven achter
Driekwart van de onttrekking in 2015 vond plaats in de Metropoolregio Amsterdam en de provincie Zuid-Holland. Maar meer dan de helft van het metrage leegstaande kantoren bevindt zich buiten de Randstad. Dit betekent dat de onttrekking van kantoren in de overige landsdelen achterblijft. In de komende periode ligt hier nog een forse opgave voor het terugdringen van de leegstand. Onttrekking van verouderde kantoren kan hier een belangrijke bijdrage aan leveren. Volgens Pieter van der Heijde, algemeen directeur van Bureau Stedelijke Planning, is een mogelijke verklaring voor het achterblijven van de rest van Nederland dat de woningmarkt zich hier langzamer heeft hersteld. De meerderheid van de getransformeerde kantoorruimte krijgt een woonfunctie. Volgens het CBS zijn tussen 2102 en 2015 bijna 40.000 woningen getransformeerd. Populaire bestemmingen zijn huurwoningen van 40 tot 60m², gericht op werkende jongeren. De vraag naar dergelijke starterswoningen is het grootst in de Randstad.
Vanaf 2010 wordt transformatie steeds vaker ingezet om leegstand van kantoren tegen te gaan. Sinds de invoering van de Wet kraken en leegstaand op 1 oktober 2010 zijn de wettelijke mogelijkheden om leegstand aan te pakken uitgebreid. Naar verwachting komt de transformatie de komende periode verder op gang in heel Nederland. Met name de transformatie van kantoren in centra en woonwijken is hierbij kansrijk.