De gemeente richtte zich oorspronkelijk op warmtenetten om de stad vóór 2040 aardgasvrij te maken. Dat blijkt niet haalbaar, erkent de gemeente. De samenwerking met woningcorporaties en warmtebedrijven stagneert door stijgende vastrechtkosten en een gebrek aan rendabele businesscases.

De oplopende kosten maken warmtenetten in 2024 duurder dan gas. ‘Bewoners en woningeigenaren willen onder deze voorwaarden niet overstappen op collectieve warmtenetten, waardoor het draagvlak is afgenomen’, schrijft wethouder Pels (Duurzaamheid, Energietransitie, Circulaire Economie) in een brief aan de gemeenteraad.

Hierdoor worden veel lopende projecten vertraagd en kunnen geplande aansluitingen voorlopig niet doorgaan. ‘Het is aan het Rijk om de betaalbaarheid voor bewoners te garanderen en de financierbaarheid van warmtenetten te verbeteren', aldus Pels.

Eerder waren al problemen met de betaalbaarheid met warmtenetten in Amsterdam. Warmtebedrijf Vattenfall verhoogde de tarieven met 30 procent. Dat leidde tot grote problemen bij de huurders van woningcorporaties. Onderhandelingen over compensatie liepen vervolgens vast. Ook het plan voor een nieuw publiek warmtebedrijf loopt vertraging op door uitblijvende financiering, zegt de gemeente.

Warmtebod

Amsterdam wil zich wel blijven inzetten voor warmtenetten, niet in het minst omdat Amsterdam medeondertekenaar is van het Warmtebod, waarmee meer dan vijftig overheden en organisaties een impuls willen geven aan de collectieve warmtevoorziening in bestaande wijken. 

Een van de belangrijkste punten uit het bod is het verlagen van de kosten voor burgers. Hoewel de gemeente de mogelijkheden blijft verkennen, is er nog geen besluit genomen over de haalbaarheid en financiering van een warmtebedrijf. 

De Wet gemeentelijke instrumenten warmtetransitie (Wgiw), die gemeenten de bevoegdheid geeft wijken van het gas af te halen, is inmiddels aangenomen. De Wet collectieve warmte (Wcw) – die bepaalt wat een aansluiting op een warmtenet mag kosten – laat echter nog op zich wachten. Zolang die duidelijkheid ontbreekt, wijst Amsterdam geen nieuwe wijken aan om gasloos te worden.

Pels benadrukt dat wachten geen optie is. Bovendien duurt de aanleg van collectieve warmtenetten gemiddeld 5 tot 10 jaar. ‘Terwijl de urgentie om zo snel mogelijk CO? te besparen groot is.’

In de Transitievisie Warmte uit 2020 stelde de gemeente al dat sommige woningen moeten overstappen op een volledig all-electric of duurzaam gas. Pels wil die route verder uitbouwen.

Nieuwe koers

De aangepaste strategie richt zich op drie pijlers:

  • Snelle CO2-reductie in bestaande bouw via een gebouwgerichte aanpak, met meer hybride en all-electric warmtepompen en extra energiebesparende maatregelen.
  • Stimuleren van de warmtetransitie op de middellange termijn, onder andere door deelname aan een publiek warmtebedrijf, inzet op haalbare warmtenetten en een volwaardige rol voor warmtegemeenschappen.
  • Aangepaste doelen, waarbij de focus ligt op maximale CO2-reductie op korte termijn. Aardgasvrij blijft het uiteindelijke doel, maar duurzaamheid, betaalbaarheid en betrouwbaarheid blijven leidend, met oog voor een rechtvaardige transitie.

‘Samen met afzonderlijke corporaties en warmtepartijen onderzoeken we welke kleinere warmtenetprojecten nog wél door kunnen gaan. Daarnaast ontwikkelen warmtecoöperaties op het WG-terrein en in Middenmeer een eigen warmtenet, met steun van de gemeente.’

Voor particulieren wil de gemeente de installatie van hybride en all-electric oplossingen eenvoudiger maken en waar mogelijk de vergunningsplicht beperken. Voor buurten die in de Transitievisie Warmte op all-electric staan, houdt de netbeheerder rekening met een hogere elektriciteitsvraag.

Door versneld te isoleren hoopt de gemeente het elektriciteitsnet te ontlasten, ondanks de extra stroomvraag van warmtepompen.

De gemeenteraad zal de komende maanden verder debatteren over de gevolgen van het uitstel en de toekomst van de warmtetransitie in de stad.

Datacenters als warmtebron

De koerswijziging komt kort nadat de gemeente aankondigde meer restwarmte uit datacenters te willen benutten. Amsterdam huisvest veel datacenters vanwege de aanwezigheid van internet exchange AMS-IX.

Nieuwe datacenters worden alleen bij uitzondering toegestaan, en dan uitsluitend als zij hun restwarmte afstaan aan warmtenetten.