Onderstaand artikel is ingekort en stond eerder in vakblad Groen. Interesse na het lezen in een abonnement of proefexemplaar? Klik hier voor meer informatie.

Uit onderzoek van Centraal Beheer in 2023 blijkt dat in 182 van de 342 gemeenten woningeigenaren subsidie kunnen aanvragen om de tuin te verduurzamen. Wel zijn er grote verschillen tussen gemeenten. Zo krijg je in de ene gemeente alleen subsidie voor het afkoppelen van de regenpijp, terwijl andere gemeenten ook geld bieden voor het “wippen” van stenen of het aanleggen van een regentuin.

In 125 gemeenten kun je subsidie krijgen voor het verwijderen van tegels. In 156 gemeenten is er subsidie voor een regenton, nog eens 135 gemeenten bieden subsidie voor een regenwatertuin. Zelfs binnen gemeenten kunnen er grote verschillen zijn doordat ook waterschappen subsidies aanbieden (zoals Aa en Maas in Noord-Brabant en Rivierenland in Gelderland) en één gemeente verschillende waterschappen kan hebben. 

‘De zwakte is dat er verschillende voorwaarden per gemeente zijn en dat er subsidieplafonds zijn. Dus op is op’, zegt Roel van Dijk, directeur van Stichting Steenbreek. Die stichting organiseerde samen met gemeente Over-Betuwe begin november een bijeenkomst over subsidies in het gemeentehuis in Elst (GD). Bedreigingen voor het aanvragen van subsidies voor vergroenen zijn, zo vertelde Van Dijk daar, de complexiteit van het aanvraagproces, het ingewikkelde taalgebruik en de beperkte financiële middelen bij de gemeenten. 

Gedragsverandering

Op de bijeenkomst ging Van Dijk ook in op de kansen om tuineigenaren mee te krijgen in vergroening. Die kansen liggen met name bij het stimuleren van collectieve aanvragen en verhoging van bewustwording en deelname. 

Volgens gedragsdeskundige Eline Steenhuisen van het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat komt het niet gebruiken van subsidies of leningen ook doordat mensen niet weten dat de subsidie bestaat of weten dat ze er recht op hebben. Naast dat aanvraagprocedures vaak te complex en tijdrovend zijn, bestaat er soms angst dat het bedrag wordt teruggevorderd. Er bestaat ook geen vertrouwen in de afzender van de subsidie. Uit onderzoek blijkt ook dat subsidies vaak terechtkomen bij burgers met een hoger inkomen.

Volgens Steenhuisen gaan gemeenten er vaak van uit dat bewustwording bij de burgers aanzet tot vergroening. Bewustwording betekent echter niet gelijk een gedragsverandering en die is juist nodig voor vergroening, volgens de gedragsdeskundige. ‘Het is belangrijk dat je begrijpt waarom inwoners doen wat ze doen, voordat je tijd en geld besteedt aan maatregelen en acties, die mogelijk niet werken.’

Haar aanbeveling is om te werken aan de intrinsieke motivatie van tuineigenaren en de eigen effectiviteit vergroten. ‘Zorg dat inwoners weten dat de subsidie bestaat, zorg dat inwoners weten dat ze er recht op hebben. Zorg ook voor een simpele aanvraagprocedure en bied garanties over terugvordering.’ Dat samenwerken met de burgers belangrijk is, onderschrijft wethouder Rik van den Dam van de gemeente Overbetuwe: ‘Je kunt als gemeente nog zoveel willen en doen, alleen samen kunnen we werken aan klimaatadaptieve maatregelen. De bebouwde omgeving vormt daarbij wel een uitdaging.’

Communicatie

De circa vijftig deelnemers aan de bijeenkomst over subsidies in november (ambtenaren van gemeenten, provincie en waterschappen) discussieerden in drie groepen over de vragen: ‘Hoe kunnen we subsidies effectiever inzetten?’, ‘Hoe kunnen we bestaande maatregelen effectiever inzetten?’ en ‘Welke aanvullende maatregelen zijn nog nodig?’ (zie kader).

Ideeën, tips en aandachtspunten 
De deelnemers aan de bijeenkomst over subsidies in Elst discussieerden over drie vragen. Een selectie van ideeën, opmerkingen, aandachtspunten. 

1. Hoe kunnen we subsidies effectiever inzetten? 
-inwoners enthousiasmeren 
-subsidies laten passen bij de doelgroep 
-werken aan meer vertrouwen in aanvragen 
-minder voorwaarden 
-praktische ondersteuning bij uitvoering 
-beschikbaarheid en bereikbaarheid vergroten 
-meer contact en begeleiding 
-inwoners elkaar laten enthousiasmeren 
-langs de deuren flyeren 
-ondersteuning bieden bij uitvoering maatregelen 

2. Hoe kunnen we bestaande maatregelen effectiever inzetten? 
-tegeltaxi makkelijker maken 
-meten hoe groen de tuinen van de deelnemers daadwerkelijk worden 
-meer beeldmateriaal van voor en na (goed voorbeeld doet goed volgen) 
-één aanspreekpunt vaantjes in de tuin (trots op tegelwippen) 
-afkoppelcampagne 
-afkoppelcoach houdt huis-aan-huisgesprekken
-meer samenwerken met andere collega’s 
-duurzaamheidscoach 
-spel- en competitie-element (met beloning) 

3. Hoe kunnen we bestaande maatregelen effectiever inzetten? 
-eenvoudigere procedures 
-intern gesprek aangaan 
-zijn alle stappen en administratie echt nodig? 
-bredere bekendheid – andere communicatiekanalen 
-succesverhalen ter inspiratie meer contact met de doelgroep

Dat riep onder meer de vraag op of het geven van subsidie wel de meest effectieve methode is en of dat de enige drijfveer is. Volgens de deelnemers moet meer gewerkt worden aan vertrouwen bij bewonersacties en initiatieven en kan hierbij beter een budget beschikbaar worden gesteld. 

Ook was er het besef dat communicatie belangrijk is en begrijpelijk moet zijn. Mensen moeten bij de hand worden genomen bij het aanvragen van een regeling. Via het inzetten van sociale media als TikTok en Instagram kunnen daarbij ook andere doelgroepen worden bereikt.