De lijst van Companen is tot stand gekomen met input van de dertig experts van het adviesbureau. Die zijn voornamelijk gespecialiseerd in woningbouw, dus daar ligt de focus van deze lijst, zegt eigenaar-directeur Bram Klouwen van het Arnhemse bureau.

De belangrijkste trend die de adviseurs zien voor 2025 is dat er de systeemverandering van onderop verder doorzet. ‘Alle betrokkenen bij woningbouw, van gemeenten en projectontwikkelaars tot bouwbedrijven, willen niet meer wachten en nemen zelf van onderop initiatieven, zegt Klouwen.

Een mooi voorbeeld zit in de woondeal Arnhem-Nijmegen, zegt hij. ‘In het dorp Haalderen wilde gemeente Lingewaard en woningcorporatie Waardwonen 130 flexwoningen plaatsen. Daarover kwamen veel zorgen binnen van de huidige bewoners van Haalderen.’

Niet zelden verzanden dit soort projecten in juridisch getouwtrek. Niet in Haalderen, zegt Klouwen. ‘Na goede gesprekken is het plan tot ieders tevredenheid aangepast. Nu komen er geen flexwoningen maar permanente woningen.

Binnen 2,5 jaar bouwen

‘Door om tafel te gaan, lukt het om binnen twee tot twee-en-een-half jaar te bouwen.’ De trend voor 2025 is volgens Companen dat vooral op kleinschalig niveau initiatieven ontstaan die belangen weten te doorbreken. ‘Dit helpt bij het vinden van snelle oplossingen.’

Een andere trend die Klouwen benoemt, is het creëren van een soepele integratie voor kwetsbare bewoners in wijken. Nieuwe regels leiden er volgens hem toe dat deze bewoners vaker in kwetsbare buurten worden geplaatst.

Bewoners en corporaties zullen volgens Klouwen en zijn team steeds vaker hulp krijgen van zorg- en welzijnspartners om kwetsbare nieuwkomers op te vangen en een plek te geven in de buurt. ‘De vraag in 2025 wordt steeds meer: hoe maak je wijken meer betrokken en weerbaarder.’ 

Bij gebiedsontwikkelingen gaat het niet alleen maar om stenen stapelen, maar steeds meer om het creëren van een gemeenschap, ziet de woningbouwexpert.

Dit is de top tien trends voor 2025 van Companen:

1. Systeemverandering van onderaf

Het Rijk pakt de woningnood aan met noodzakelijke systeemwijzigingen. Inwoners, ambtenaren en bouwprofessionals wachten hier niet op. Systeemverandering ontstaat kleinschalig van onderaf en niet vanuit het systeem. Het belang van wijkaanpakken groeit.

2. Meer concessies voor meer woningen

Mensen willen voor woningzoekenden die zij kennen best concessies doen: verlies aan uitzicht, een andere uitstraling van de buurt, ruimte voor woningzoekenden van buiten, of zelfs minder winst bij verkoop van de woning. Lukt het hen om door de belangen van beleidsbepalers heen te breken, die vasthouden aan hun (professionele) overtuigingen?

3. Solidariteit kansrijk waar mensen elkaar willen helpen

Solidariteit is onmisbaar voor snelle realisatie van woningen. Maar dan vanuit overtuiging en niet vanuit een technische rekenexercitie met als klap op de vuurpijl ‘projectsteun’. Solidariteit is immers vooral kansrijk waar mensen elkaar wíllen helpen en speelt tussen organisaties, tussen sectoren en tussen mensen onderling. Wie betaalt zorgwoningen, ontmoetingsruimtes, huismeesters, of maatschappelijk werk? Gebiedsontwikkelingen bieden dan een praktisch integrerend kader.

4. Coöperatieve woonvormen meer mainstream

Als derde weg naast huren en kopen appelleren coöperatieve woonvormen aan het gemis aan saamhorigheid in de samenleving. Mensen willen samen doen wat de instituten niet kunnen. Ze zetten hun woonsituatie naar hun hand en zorgen voor betaalbaar wonen in een leefbare, sociale buurt.

5. Zachte landing kwetsbare mensen

Een cocktail van toewijzingsregels, veranderingen in het zorgdomein en een stevige afname van het aantal sociale huurwoningen blijken funest. Het gevolg: minder gemengde wijken met dragende en vragende mensen. Bewoners en corporaties ervaren dit als eerste. Samen met zorg- en welzijnspartners vinden zij nieuwe wegen voor een zachte landing van kwetsbare mensen.

6. Bestaanszekerheid huishoudens verder onder druk

Door hoge hypotheken en huren staat de bestaanszekerheid van veel huishoudens onder toenemende spanning. Schulden zijn aan de orde van de dag. Een groeiend aantal mensen doet niet meer mee in de samenleving. Gezinnen raken ontwricht, gezondheidsklachten nemen toe en kansen voor kinderen en jongeren worden kleiner.

7. Paradoxale roep om ‘duur’ bouwen

Ondanks een schrijnend tekort aan betaalbaar wonen groeit de roep om ‘duur’ te mogen bouwen. In elk geval meer dan het huidige derde deel. De geschiedenis leert dat de marktopnamecapaciteit ontbreekt voor een groter deel bouwen in het dure segment. En dat daardoor in plaats van meer juist minder wordt gebouwd.

8. Rechtvaardiger verdeling van ruimte

Nieuwbouw is niet de enige oplossing voor onze woningnood. De schaarse woonruimte in Nederland is ongelijk verdeeld. Woningdelen, coöperatieve woonvormen, of hospita-verhuur dragen bij aan rechtvaardiger verdeling van de ruimte. Corporaties zien zo ook kansen om spoedzoekers sneller te helpen.

9. Programmatisch samenwerken

Partijen die aan de hiervoor genoemde vraagstukken programmatisch samenwerken hebben de toekomst. Vanuit een gezamenlijk doel stellen zij vast welke maatregelen ze hiervoor moeten nemen. Het verplichte volkshuisvestingsprogramma geeft hieraan een boost; niet alleen bij overheden, maar ook bij partners.

10. Artificiële intelligentie zorgt voor optimalisatie belangenweging

AI ontrafelt de complexiteit van alle voorgaande punten. Risico is dat partijen aI vooral inzetten voor eigen belang en om winst te maximaliseren. De kans en belofte van slimme algoritmes ligt juist in een optimale weging van ieders belangen en investeringen. In het bijzonder voor de woningzoekende.