Vorig jaar dwong Urgenda-directeur Marjan Minnesma de staat op de knieën in de veelbesproken klimaatzaak. Op donderdag 3 november zal de oud-medewerker van Shell bezoekers van het BT Event proberen te overtuigen van haar gelijk. Niet met de rechter, maar met de wortel. ‘De omschakeling naar een groene economie is de beste banenmotor.’
Minnesma heeft vooral de toekomstige generatie in het vizier. ‘We willen het toch niet op ons geweten hebben dat zij in een wereld vol chaos moeten leven, waarin honderden miljoenen mensen op de vlucht zijn vanwege droogte, overstromingen, zeespiegelstijging en andere ellende die we over onszelf afroepen?’
Dan is er nog een bijkomend motief: de grondstoffencrisis. Strategische reserves raken op waardoor instabiliteit ontstaat. We moeten daarom zo snel mogelijk beginnen om grondstoffen in de kringloop te houden, zegt ze. Dat is precies wat Minnesma doet in de talrijke circulaire uitvoeringsprogramma’s waar ze met Urgenda bij betrokken is geweest, zoals Friesland circulair, Haarlemmermeer 2030 en de Transitieagenda voor Nederland. Als het zoveel oplevert, waarom rennen we dan niet harder? Tijd voor een aantal kritische vragen voor Minnesma, die op 3 november het BT Event opent.
Shell-baas Ben van Beurden riep begin dit jaar op tot realisme. De vraag naar fossiele brandstoffen neem de komende 30 jaar alleen maar toe, met name in ontwikkelende landen. Shell zet daarom in op het aanboren van nieuwe strategische voorraden.
‘Dat is dezelfde logica als: “mannen hebben nu eenmaal zin in vrouwen, dus leveren wij vrouwen”. Ik ben het daar fundamenteel mee oneens.’
Je zou het ook anders kunnen zien: de economie heeft nu eenmaal brandstof nodig. We lopen een groot risico als we opkomende economieën hun brandstof ontzeggen…
‘Dat hoeven niet noodzakelijk fossiele brandstoffen te zijn. Sterker nog: de vraag naar fossiele brandstoffen zal afnemen, omdat het niet kan concurreren met de prijs van hernieuwbare energie. Ik rijd al sinds jaar en dag elektrisch en ben per kilometer een fractie van de kosten kwijt in vergelijking met vroeger, toen ik nog op benzine reed. Maar het belangrijkste signaal komt misschien wel van investeerders. Toen ik twee jaar geleden een rondje maakte langs pensioenfondsen reageerden bestuurders nog laconiek: het zal wel niet zo’n vaart lopen. Onlangs mocht ik spreken op een bijeenkomst van pensioenbeleggers en de vlag hangt er inmiddels heel anders bij. Het Klimaatakkoord heeft ze wakker geschud. De boodschap is geland. De helft komt nu in beweging en heroverweegt investeringen. Zweedse en Noorse pensioenfondsen zijn al compleet uit fossiele energie gestapt. De Rockefeller Foundation heeft haar belang in Exxon Mobile (waar Rockefeller oprichter van was, red.) naar nul teruggebracht. Shell kan wel roepen dat ze diepere bronnen wil aanboren, maar is daarvoor afhankelijk van investeerders. Die trekken zich terug.’
Afgelopen jaar zijn in Nederland minder elektrische auto’s verkocht dan het jaar ervoor…
‘Dat is een tijdelijke dip omdat de subsidie is afgebouwd. Dat verandert weer als komende jaren de betaalbare auto’s op de markt komen die meer dan 250 kilometer rijden op een volle accu. Elektrisch rijden wordt steeds goedkoper ten opzichte van rijden op benzine of diesel. Als we de komende 10 jaar massaal elektrisch gaan rijden, dan is zomaar 30 tot 40 procent minder raffinagecapaciteit van Shell nodig. Dat is ongunstig voor hun bedrijfsmodel en gaat sneller dan iedereen nu denkt.’
Wat heeft dit voor impact op de industrie?
‘Op de balans van alle olie-, kolen-, en gasbedrijven staan veel fossiele grondstoffen, die we uiteindelijk niet gaan gebruiken. In accountancy-termen heet dat stranded assets. Financieel specialisten in de Londense city stelden vast dat investeerders sinds het Klimaatakkoord kritischer tegenover investeringen in de fossiele industrie staan. Standard & Poor’s stelde de rating van Shell begin dit jaar naar beneden bij. Geld lenen gaat daardoor voor Shell meer geld kosten. Het grootste particuliere steenkolenbedrijf ter wereld, Peabody Energy, ging dit voorjaar failliet. Van andere grote kolenbedrijven is de beurswaarde sterk gedaald. De vraag is wat je met deze informatie doet. Afwachten en doorgaan op de ingeslagen weg, of neem je een proactieve houding aan en maak je de overgang naar een circulaire economie die draait op duurzame energie?’
Hoe houden we de vervoer- en transportsector, die miljoenen banen genereert in een circulaire toekomst, overeind?
‘Urgenda is betrokken bij de bouw van een bio-LNG-fabriek in Friesland. Hoe meer handtekeningen we verzamelen van transporteurs, hoe eerder we de benodigde financiering rondkrijgen. Met de lokaal geproduceerde bio-LNG slaan we twee vliegen in één klap: vrachtwagens rijden op lokale groene brandstoffen én er komen lokaal banen bij. De transportsector kan prima floreren in een circulaire toekomst.’
En de maakindustrie, de landbouw, de bouwnijverheid?
‘Vaak gelden er alternatieve, duurzame routes, zoals bij de productie van kunstmest. Daarbij wordt ontzettend veel gas verstookt. Maar de afsplitsing die nodig is voor de productie van kunstmest is ook via elektrolyse te bereiken. In Agriport in Noord-Holland worden energievretende kassen voorzien van warmte die vrijkomt uit een datacenter en uit de grond. Een warmtekrachtkoppeling zorgt voor extra warmte en CO2, en levert elektriciteit aan het datacenter. In de bouwnijverheid zijn enorme slagen gemaakt, vaak nieuwbouw-gedreven. Maar nu worden ook bestaande gebouwen aangepakt. Particuliere huiseigenaren kunnen voor 35.000 euro hun huizen energieneutraal laten maken: een bedrag dat ze normaal in 15 jaar verstoken.’
Maar weinig particulieren hebben 35.000 euro op de plank liggen. En ook bedrijven hikken vaak tegen de kosten op, die voor de baat uitgaan. Als ze al met verduurzaming bezig zijn…
‘Voor particulieren bestaat een bespaarlening van het Stimuleringsfonds Volkshuisvesting Nederlandse gemeenten. Je kunt de investering ook uit handen geven aan gespecialiseerde verduurzamers zoals ESCo’s (Energy Service Companies).
De Rli (Raad voor de leefomgeving en infrastructuur) laakte onlangs de eenzijdige aandacht die vanuit onze nationale overheid zou uitgaan naar de mainports: de Rotterdamse haven en Schiphol. Bent u het daarmee eens?
‘Er is altijd enorm gelobbyd door de vervoer- en transportsector. Dat resulteerde in meer en meer overslag, maar leverde relatief gezien weinig toegevoegde waarde op en wél veel vervuiling. Je kunt je dus afvagen waarom wij in ons kleine landje de grootste moeten zijn in overslag.’
Maar Schiphol levert indirect ontzettend veel banen op. Internationale bedrijven vestigen zich hier vanwege het grote aantal internationale bestemmingen waar vanaf Schiphol op wordt gevlogen.
‘Mijn bezwaar is dat er wordt gepretendeerd dat onze economie volledig afhankelijk is van Schiphol. Dat is nogal opgeklopt. Schiphol is bovendien voor een belangrijk deel een overstapluchthaven. Dat genereert misschien extra luchtvaartgerelateerde banen en banen in winkels en horeca op Schiphol Plaza op, maar wat krijgen wij erbij? Veel fijnstof, CO2 en problemen met de leefbaarheid in de directe nabijheid van Schiphol. De maatschappelijke kosten worden niet meegerekend, en al helemaal niet voor een toekomstige generatie.’
Is Nederland wat u betreft distributieland-af?
‘Ik zeg niet nul distributie. Zolang wij op duurzame brandstof kunnen bewegen, zie ik geen bezwaar. Maar het hoeft ook niet zo alomvattend te zijn als de lobbyisten doen geloven.’
Waar gaan we ons geld dan mee verdienen?
‘Ik denk dat we goed zijn in het bedenken van nieuwe technologie, zoals watertechnologie. In Eindhoven bevindt zich een belangrijk automotive-cluster waar onder meer onderdelen voor elektrische auto’ worden gemaakt. Grootschalige zonnepaneelproductie vindt inmiddels plaats in China, maar op basis van onze patenten. Ons innovatievermogen is groot en daar moeten we economisch van profiteren. Verder creëer je met het installeren van zonnepanelen, warmtepompen en windenergie veel nieuwe, lokale banen. Maar het belangrijkste argument is voor mij nog altijd het milieu en de wereld die we achterlaten aan onze kinderen. Ik spreek bedrijven en alle bezoekers van het BT Event daar ook op aan. Wat vind je écht belangrijk? Alleen economische output, of ook esthetiek, leefbaarheid en de wereld die we achterlaten?’
Met alle respect: is dat niet een beetje grachtengordelpraat van iemand die de vrijheid heeft om zich met de wereld van morgen bezig te houden? Veel mensen leven van dag tot dag, hebben met targets te maken…
‘De bezoeker van het BT Event toch niet? Zij maken de beslissingen voor de toekomst. Zij kunnen op z’n minst investeerders en beslissers beïnvloeden. Wil je een maximaal rendement voor de komende 5 jaar? Of investeer je in de toekomst?’
