Van der Schans vraagt Den Haag om de termijn van het gemeentelijke voorkeursrecht op te rekken. ‘Drie jaar is gegeven de complexiteit van gebiedsontwikkeling, te kort. Het risico van grondspeculatie blijft daardoor bestaan.’

Ede werkt bijvoorbeeld aan de ontwikkeling van een nieuwe woonwijk Doesburgerbroek waar 2.500 tot 2.700 woningen moeten komen. Van der Schans: ’Doesburgerbroek is door de ligging al een ingewikkelde locatie. Het ligt vlak bij Natura 2000-gebieden en de waterhuishouding in het gebied zorgt ervoor dat we een forse waterbergingsopgave hebben. Daarnaast vereist de natuurwetgeving een forse natuurcompensatie in het omliggende gebied.’

De gemeente moet rekening houden met heel veel regels, die in de loop der jaren steeds uitgebreider zijn geworden, zegt hij. ‘Natuurlijk willen we graag aan al die regelgeving voldoen, omdat we uiteindelijk een fijne en mooie nieuwe wijk willen realiseren’, geeft de wethouder aan.

Hij noemt de zaken die de gemeente extra onder druk zetten. ‘Met de invoering van de Omgevingswet zijn dit soort projecten nóg een stukje ingewikkelder geworden. Ede heeft een voorkeursrecht op de gronden in het gebied gevestigd om speculatie tegen te gaan.'

'Eigenaren die hun grond willen verkopen, moeten altijd eerst bij de gemeente aankloppen. Om dat voorkeursrecht te bestendigen, moeten we drie jaar na het vaststellen van onze omgevingsvisie het omgevingsplan hebben vastgesteld. We hebben daar keihard aan gewerkt, maar zien nu dat we deze termijn niet gaan redden.’

Termijn is te kort

De termijn van drie jaar voor de Wet voorkeursrecht gemeenten (Wvg) is dus te kort, aldus Van der Schans. Andere gemeenten ervaren dat ook, geeft hij aan. ‘Daarom geven we in VNG-verband aan om die termijn in ieder geval te verlengen.’ 

Het risico bestaat namelijk dat de grondprijzen na het verlopen van die termijn omhoog schieten en we vanwege de stijgende kosten onze maatschappelijke doelstellingen in de nieuwe woonwijk niet kunnen realiseren, legt hij uit. ‘Denk aan het deel betaalbare huur- en koopwoningen die we in Doesburgerbroek willen realiseren.

De kosten die de gemeente kwijt is aan voorbereiding, grondaankopen en bouwrijp maken lopen toch al steeds verder op. Dit alles bij elkaar maakt dat de ontwikkeling van een nieuwe wijk voor veel gemeenten, waaronder Ede, verliesgevend is’. De wethouder heeft dit afgelopen week gemeld aan de gemeenteraad.

Kern van het probleem is dat grondeigenaren blijven denken dat er op grond heel veel te verdienen is, zegt Van der Schans. ‘We hebben met grondeigenaren in het gebied de afgelopen jaren gesprekken gevoerd en ook een aantal percelen aangekocht. Maar sommige eigenaren en speculanten verwachten dat de grond tot wel 125 euro per vierkante meter waard is, terwijl wij verwachten dat de inbrengwaarde in het kader van kostenverhaal rond de 40 euro zal liggen.’

Als het voorkeursrecht niet vervalt zullen grondeigenaren eerder geneigd zijn om hun grond aan de gemeente te verkopen’ verwacht de wethouder. ‘We voorkomen daarmee onteigeningsprocedures en dat is mij een lief ding waard.' 

'Natuurlijk moeten eigenaren die geraakt worden door een ruimtelijke ontwikkeling een fatsoenlijke vergoeding krijgen, maar we moeten als overheid niet de zakken van grondspeculanten spekken. Niet voor niets pleit de VNG voor invoering van een planbatenheffing.’