Het instellen van de uitstootvrije zones is de bevoegdheid van de gemeenten, maar het kabinet wil daarvan af. Volgens staatssecretaris Chris Jansen kost het ondernemers te veel geld. Hij wil hen meer tijd geven om hun bedrijf te verduurzamen en is daar ook toe opgeroepen in een Kamermotie.

‘Ondernemers moeten de tijd en ruimte krijgen hun bedrijf te verduurzamen in een tempo dat bij hen past. Tegelijkertijd moeten we oog hebben voor bestaande afspraken. Gemeenten die ondanks alle bezwaren toch van start willen met een zero-emissiezone kunnen daar dus voor kiezen.’

Hij maakte vrijdag bekend dat ondernemers met een schone dieselbestelauto (emissieklasse 6) tot 1 januari 2029 toegang tot stadscentra met een zero-emissiezone behouden.

‘Daarnaast moet worden voorkomen dat ondernemers in de periode na invoering van een zero-emissiezone tegen een boete aanlopen. Het kabinet gaat daarom in gesprek met gemeenten over een boetevrije periode van één jaar. Na zes maanden wordt gezamenlijk geëvalueerd en bepaald of een heel jaar boetevrij daadwerkelijk noodzakelijk is.’

Jansen wil dat lokale uitzonderingsregels landelijk gaan gelden en zegt dat bestaande afspraken over onder meer ontheffingen worden aangescherpt en vastgelegd in een convenant. Hij wil ook snel evalueren en eventueel bijsturen.

Gemeenten zijn woest

De gemeenten zijn furieus over de aankondiging van de staatssecretaris. Ze zeggen dat de PVV-politicus wist dat gemeenten niet bereid zijn tot uitstel. Ook zeggen ze te hebben meegedacht over oplossingen om aan de zorgen van de Kamer tegemoet te komen en over andere manieren om ondernemers te helpen. 

‘Tijdens de gesprekken deed de staatssecretaris al het voorstel om een jaar lang niet te handhaven op de invoering van de zero-emissiezone’, aldus de gemeenten Rotterdam, Amsterdam, Leiden en Tilburg die namens de veertien steden met de staatssecretaris hebben gesproken. ‘Dit onderdeel uit het voorstel zorgt ervoor dat de invoering in feite een jaar wordt uitgesteld.’

Dat zou volgens de gemeenten leiden tot onbetrouwbaar bestuur richting de bedrijven en ondernemers die wel al hebben geïnvesteerd of een ontheffing hebben aangevraagd. ‘Afspraken die al heel lang geleden zijn gemaakt met de ondernemers.’

‘We benadelen hiermee ondernemers die al hebben geïnvesteerd, maar ook ondernemers die al een ontheffing hebben aangevraagd. Er zijn dus door velen al kosten gemaakt’, aldus de gemeenten Rotterdam, Amsterdam, Leiden en Tilburg die namens de veertien met de staatssecretaris hebben gesproken.

‘De staatssecretaris was helaas onvoldoende bereid om een stap in de richting van de gemeenten te zetten, ondanks dat de onafhankelijke toets van Berenschot, die op verzoek van de Tweede Kamer is uitgevoerd, uitwees dat gemeenten en ondernemers klaar zijn voor de invoering.’ 

De gemeenten wijzen er ook op dat brancheorganisaties zoals TLN, Evofenedex, VNO-NCW, Horeca en Techniek Nederland juist oproepen om de komst van de zones niet uit te stellen en om vast te houden aan een ongewijzigde invoering.

'Daarnaast kunnen ondernemers met schonere dieselvoertuigen nog enkele jaren doorrijden. Er zijn diverse overgangsregelingen, uitzonderingen en ontheffingen in het kader van dreigend faillissement of andere economische omstandigheden', zegt de Rotterdamse wethouder Pascal Lansink-Bastemeijer.

'Veel ondernemers zijn voorbereid'

De gemeenten zeggen dat Jansen met zijn woorden het lokale gezag ondermijnt. ‘Daarnaast zijn de brancheorganisaties niet bij de gesprekken over de motie betrokken, waarmee de samenwerking tussen gemeenten en het bedrijfsleven van de afgelopen jaren teniet worden gedaan. Dit zorgt voor een beeld van een onbetrouwbare overheid.’

De gemeenten zeggen niet van plan om een maand voor de start afspraken overboord te gooien. ‘Dus we kunnen niet anders dan zonder medewerking van de staatssecretaris doorgaan met de invoering van de uitstootvrije zones.’

De veertien gemeenten willen de zero-emissiezone in voor vracht- en bestelauto’s invoeren om de leefbaarheid en luchtkwaliteit in de binnensteden te verbeteren. Het gaat om Amersfoort, Amsterdam, Assen, Delft, Den Haag, Eindhoven, Gouda, Leiden, Maastricht, Nijmegen, Rotterdam, Tilburg, Utrecht en Zwolle. Andere gemeenten, zoals Den Bosch en Haarlem, volgen later in 2025. Ook zijn er gemeenten die de zone instellen in de jaren daarna.