Zeewolde in Flevoland is sinds haar oprichting in 1984 uitgegroeid tot een gemeente met ruim 24.000 inwoners. Het is er kleinschalig en landelijk. Door de mogelijke komst van de kazerne staat de gemeente opnieuw in de landelijke spotlights, na de situatie twee jaar geleden met het mega-datacenter van Meta.
Dat liep met een sisser af omdat Meta het plan uiteindelijk introk. Van die Meta-affaire heeft de gemeente geleerd, onder meer voor andere grote opgaven. Zoals de kazerne die mogelijk in Zeewolde wordt gevestigd. Zo heeft het 2022 aangetreden college van B en W aangegeven geen grootschalige ontwikkelingen op grondgebied van Zeewolde te ambiëren.
Drie locaties heeft Defensie op het oog, maar er zijn ook plekken buiten Zeewolde kansrijk voor een nieuwe kazerne. Niets ligt dus nog vast. Daarbij liggen de locaties die Defensie kansrijk acht, relatief ver weg van het dorp, midden in het agrarische gebied.
In Zeewolde is er ruimte om te bouwen, wat ook gebeurt, zij het op kleine schaal. Zeewolde blijft echter vooral een bestemming voor toerisme en de agrarische sector, waardoor de huisvesting van migranten een belangrijk aandachtspunt vormt. En met veel windturbines ook een plek voor het opwekken van energie.
Als het ligt aan wethouder Helmut Hermans (onder meer Ruimtelijk beleid, Omgevingswet , Volkshuisvesting en Gebiedsontwikkeling), blijft het bij kleine uitbreidingen in het dorp, waaronder optoppen, kleinschalige woningbouw en goede huisvesting voor arbeidsmigranten en asielzoekers.
Dat staat ook zo in de Omgevingsvisie. Kernwaarden van de gemeente zijn onder meer rust, ruimte, recreatie en weidsheid/openheid en de inwoners houden dat graag zo, zegt de wethouder.
Het is een dorp, maar er wordt in Zeewolde toch relatief veel gebouwd, onder andere bij Polderwijk. Hoe verloopt dat?
'Bij Polderwijk zijn we volop aan het bouwen, conform de afspraken in het collegeprogramma bouwen we 250 woningen per jaar, oftewel 1.000 woningen in deze collegeperiode, die loopt van 2022 tot 2026.'
‘Na het voltooien van de woningbouw in de Polderwijk richten we ons in eerste instantie op de ontwikkeling en het bouwen van woningen in Fortenveld.’
Dat is best veel voor een kleine gemeente.
'Het hangt er natuurlijk vanaf wat je klein noemt. We hebben op dit moment 24.000 inwoners. Als we 250 woningen per jaar bouwen, komen er ongeveer 500 inwoners per jaar bij. Onze groei gaat heel geleidelijk, we zijn in 40 jaar tijd van nul naar 24.000 inwoners gegroeid.'
Zal de mogelijke komst van een militaire kazerne voor extra groei zorgen?
‘De militaire kazerne, als die er komt, zou op termijn wat groei kunnen veroorzaken. Maar het gaat heel geleidelijk. Zo’n proces kost jaren. De kazerne zou werk bieden aan vijfduizend mensen, plus tweeduizend mensen in de opleiding. Die komen in eerste instantie van bestaande locaties en verhuizen dus niet direct naar Zeewolde.’
‘De kazerne zou op minstens 10 kilometer van de huidige kern liggen. Ik kan me niet voorstellen dat militairen die op de kazerne verblijven, naar het dorp komen om een biertje te halen. Bovendien verzorgt Defensie zelf de catering en de logistiek voor de kazerne, dus er zal weinig effect zijn op de lokale winkels.’
Dat heeft wel grote gevolgen voor de gemeente.
'Ja, wij hebben vooral op infrastructuur gewezen. Als er inderdaad 7.000 mensen per dag heen en weer moeten reizen naar de kazerne, dan willen we graag overleg over de wegen. Vooral bij de brug bij Nijkerk zien we knelpunten ontstaan, omdat daar een sluis is die vaak openstaat.'
‘Dit geldt voor alle locaties, want zodra Defensie iets hoger gaat zitten op de locatie Gooiseweg, zoals zij het zelf noemen, dan is de weg daar weliswaar al verbreed naar vier rijstroken – 2x2 dus, maar dat is niet voldoende. Vooral 's ochtends en 's avonds is het behoorlijk druk in de polder. Mensen die naar Amsterdam of Utrecht rijden, nemen nu vaak de route door de polder in plaats van de A28, omdat de A28 ook regelmatig vastloopt.
‘Dus we zitten nu ook vast op de A27, en inmiddels ook op de A6. En die loopt weer vast op de A1, dus zodra ze Flevoland binnenkomen, wordt het voor Defensie een uitdaging. Dit heeft allemaal te maken met verkeerscongestie. Dit blijft een probleem.’
Er zijn steeds meer woningen nodig en in Zeewolde is er ruimte. Wat doen jullie met de druk om veel te bouwen vanuit Den Haag?
'Dan zal Nederland de afweging moeten maken wat belangrijker is: de beste landbouwgrond van Europa behouden of inzetten op woningbouw. We willen niet zomaar onze agrarische gebieden opofferen.’
‘Als er mogelijkheden zijn, zoals in Oosterwold, waar we al een samenwerking hebben met Almere voor 15.000 woningen, dan staan we daar open voor.'
‘Tussen Zeewolde en Almere ligt nog altijd een groot stuk groen van ongeveer 25 kilometer. Onze inwoners, vooral aan de zuidkant van Zeewolde, doen hun boodschappen nog steeds in Nijkerk, omdat dat dichterbij is. De afstand zorgt ervoor dat wij ons landelijke karakter goed kunnen behouden.’
Toch zijn in Zeewolde ook woningen nodig. Niet alleen voor de eigen bevolking, maar ook voor de grote aantallen arbeidsmigranten, onder meer uit Polen, die werken in de landbouw. Hoe gaan jullie om met de huisvesting van arbeidsmigranten?
‘Jaren geleden al hebben wij actie ondernomen om in ieder geval voor te zorgen dat de arbeidsmigranten die werken bij agrarische bedrijven in ieder geval fatsoenlijke huisvesting zouden krijgen en niet ergens achter in schuur zouden wonen. Dat betekent dat wij op dit moment een arbeidsmigrantencomplex hebben waar gerenommeerde vakantieparken een puntje aan kunnen zuigen.’
‘We hebben een complex voor arbeidsmigranten met 120 appartementen en 120 chalets, waar in totaal 1.200 arbeidsmigranten kunnen verblijven. Er is een supermarkt en een sportschool, zodat ze goed verzorgd worden. Daarnaast hebben we ook voor onze agrariërs de mogelijkheid gecreëerd om op hun eigen erf fatsoenlijke huisvesting voor maximaal 50 arbeidsmigranten te realiseren.’
‘Het arbeidsmigrantencomplex zit naast een asielzoekerscentrum met zeshonderd plekken. Beide groepen leven vreedzaam naast elkaar. Er zit wel een hek tussen, maar dat is om de kinderen van asielzoekers te beschermen. Arbeidsmigranten hebben veelal een auto, en we willen het graag veilig houden voor de kinderen.’
‘Het huidige asielzoekerscentrum was in 2015 nog het arbeidsmigrantencomplex. Met de komst van een asielzoekerscentrum zijn de arbeidsmigranten destijds gehuisvest op een ander deel van het terrein.’
‘Toen het COA het asielzoekerscentrum in 2018 heeft gesloten, zijn de gebouwen weer gebruikt voor het huisvesten van arbeidsmigranten.’
‘Vervolgens wilde het COA in 2022 toch weer plekken voor asielzoekers en statushouders en hebben we in het bestemmingsplan ruimte gemaakt voor nieuwe tijdelijke woningen voor de arbeidsmigranten. Een déjà vu voor Zeewolde: de arbeidsmigranten verhuisden opnieuw.’
‘Het gaat vooral om short stay, gemiddeld zo’n zes maanden. Daarna gaan ze weer naar huis. Er zijn ook arbeidsmigranten die hier inmiddels hun een plaats hebben gevonden en die voldoende hebben verdiend dat ze een woning in Zeewolde kopen. Die integreren gewoon in de bevolking. Dat gaat probleemloos.’
‘Dat complex is niet het enige wat we doen voor arbeidsmigranten. We hebben toestemming gegeven aan onze agrariërs voor woningruimte voor maximaal vijftig arbeidsmigranten. Een biologische akkerbouwer heeft inmiddels zestien appartementen en zestien vierpersoonsappartementen op zijn eigen erf gezet.’
‘Dat lijkt huisvesting voor meer dan meer arbeidsmigranten, maar daardoor heeft hij wat buffer voor bijvoorbeeld een stelletje of als er een reparatie of onderhoud aan een van de woonruimten nodig is.’
‘Onze agrariërs gaan heel erg zuinig om met hun arbeidsmigranten. En wij bieden ze dan de mogelijkheid om zuinig met hun personeel om te gaan.’
Ziet u dit als een voorbeeld voor andere gemeenten?
‘Absoluut. We hebben regelmatig andere colleges van B en W op bezoek om te zien hoe wij dit aanpakken. Het is namelijk een goed voorbeeld van hoe je grote groepen mensen op een goede manier kunt huisvesten zonder dat dit problemen oplevert voor de lokale gemeenschap.’
‘En nee, zo’n complex zit de integratie niet in de weg. We hebben veel initiatieven van inwoners die arbeidsmigranten en asielzoekers helpen, zoals met fietstrainingen en taallessen. De afstand tot de kern is ongeveer 8 kilometer, maar gelukkig hebben ze fietsen waarmee ze veilig over onze fietspaden naar het dorp kunnen komen.’
De kazerne, huisvesting van arbeidsmigranten, nieuwe wijken... En dan hebben we het nog niet gehad over de grote toeristische sector in de gemeente. Terwijl het ambtelijk apparaat niet zo groot kan zijn. Hoe maak je mensen vrij voor dit soort grote opgaven?
‘We maken keuzes. Dat is een. Ten tweede hebben wij een dienstverleningsovereenkomst met Ermelo en Harderwijk, waarmee we samenwerken op het gebied van OZB en dat soort zaken.’
‘Als wij extra expertise nodig hebben, dan huren we die in, want inderdaad, we zijn een relatief kleine organisatie.’
‘Gelukkig hebben wij een fantastische provincie. Ons provinciaal bestuur heeft zes gemeentes waar ze zich druk over hoeven te maken. Dat is natuurlijk een unieke situatie, dus wij kloppen nooit vergeefs aan bij de provincie. Die heeft gelukkig ook oog voor onze situatie.’
Hoe passen jullie al deze ontwikkelingen in jullie langetermijnvisie voor de gemeente?
'Ons uitgangspunt is altijd geweest dat we geen grote ontwikkelingen willen die ons dorpse karakter bedreigen. Wij willen best wel steentje bijdragen, maar dan volgens de normen die zijn opgesteld bij de start van het dorp, veertig jaar geleden. Daarin staat dat Zeewolde ligt aan het water en zich in de rug gesteund weet door bos en agrarisch gebied.’
‘Toen moesten we bouwen aan een samenleving en dat willen we nog steeds. Dus niet alleen maar stenen stapelen. Dat betekent dat we zorgvuldig groeien, maar altijd met oog voor onze oorsprong en het behoud van ons dorpse karakter. Dat blijft ook zo bij de komst van nieuwe projecten zoals de kazerne of een extra opgave voor woningbouw.'