Tim Rolandus

Deze opinie is geschreven door Tim Rolandus. Hij is als projectleider van Platform31 betrokken bij projecten rondom Economie en Bestaanszekerheid, één van de vier opgaven waar Platform31 zich mee bezighoudt. Platform31 brengt partijen bij elkaar en onderzoekt maatschappelijke opgaven in samenhang om tot oplossingen te komen.

Een wijkeconomie omvat alle lokale economische activiteiten binnen een wijk, met speciale aandacht voor lokaal ondernemerschap. Dit ondernemerschap, vaak in de vorm van midden- en kleinbedrijven (mkb), speelt een centrale rol in het versterken van de wijk. Het draagt niet alleen bij aan de werkgelegenheid, maar ook aan de leefbaarheid en de sociale cohesie. In veel grote steden bevindt namelijk 40% van de arbeidsplaatsen en 36% van de bedrijvigheid zich in woonwijken1.

De wijkeconomie biedt niet alleen werkgelegenheid dicht bij huis, maar versterkt ook de leefbaarheid en veerkracht van buurten. Lokaal gewortelde ondernemingen en het mkb spelen hierin een cruciale rol. Hun nabijheid zorgt voor korte lijntjes met bewoners, wat niet alleen economische, maar ook sociale voordelen met zich meebrengt. 

Denk aan buurtondernemers die lokale bewoners in dienst nemen, of ondernemers die inspelen op de specifieke behoeften van hun omgeving. Dit draagt bij aan een sterke sociale cohesie en versterkt het gevoel van eigenaarschap binnen de wijk.

De toekomst van onze ruimtelijke omgeving hangt af van de keuzes die we nú maken. We kunnen de beschikbare ruimte niet uitsluitend inzetten voor woningbouw en geen aandacht geven aan de economische functies die een wijk vitaal maken. De wijkeconomie biedt juist een unieke kans om wonen en werken slim te combineren.

Functiemenging is essentieel om ruimte voor werk te behouden en stedelijke verdichting mogelijk te maken. Dit is vooral cruciaal voor praktisch geschoolden, die afhankelijk zijn van nabijgelegen banen. Hun beperkte pendeltolerantie betekent dat het verdwijnen van werkgelegenheid uit woonwijken hen hard treft.

Wijkeconomie en verdichting: een handige combinatie

Verdichting biedt kansen voor een slimme invulling van werkplekken op wijkniveau. Het mengen van functies, waarbij wonen en werken gecombineerd worden, is een bewezen manier om de stad toekomstbestendig te maken. Dit zien we bijvoorbeeld in gemeenten als Leiden en Amersfoort.

- Wijkeconomie in Amersfoort 
De gemeente Amersfoort heeft wijkeconomie geïntegreerd in haar economisch-ruimtelijk beleid, onder de noemer ‘ruimte voor werk’. Hiermee benadrukken zij het belang van de wijk als plek waar ook wordt gewerkt. Wijkeconomie wordt ingezet om ruimte te bieden voor een bepaald type economische activiteiten, bijvoorbeeld de kleinschalige maakindustrie en de creatieve sector. Dat leidt tot slimmer ruimtegebruik waarbij wonen en werken naadloos samenkomen.

- Werklocatieprofielen in Leiden
Dit jaar heeft de gemeente Leiden een ontwikkelagenda ‘ruimte voor werk’ gepresenteerd. Doel: economie en werk beter te integreren in ruimtelijk beleid. Goede voorbeelden uit deze agenda zijn: het opstellen van werklocatieprofielen, om meer inzicht en visie te krijgen op het ruimtelijk-economische karakter van de stad en het inzetten op mengen & verdichten, waarbij er slimme functiemenging wordt toegepast in zowel woonwijken als werklocaties.

· De blauwe wijkeconomie in Arnhem
DeBlauweWijkEconomie (dBWE) is een bewonersinitiatief dat zich inzet voor het versterken van de lokale economie door circulair ondernemerschap en projecten. Het is een plek waar passie en daadkracht samenkomen, met ruimte voor iedereen om bij te dragen. Via initiatieven zoals het BuurtGroenBedrijf, SpijkerZwam, Spijkerenergie en het BuurtBaanBureau, werkt dBWE aan een inclusieve en duurzame wijk, waar sociale, ecologische en economische waarde wordt gecreëerd.

Bovendien laten praktijkvoorbeelden in diverse steden zien dat het faciliteren van economische activiteit mogelijk is. Ook hebben de economische activiteiten binnen woonwijken een positieve invloed op de leefbaarheid. Wijken met een levendige economie, waar bewoners lokaal kunnen werken en winkelen, hebben vaak een hogere mate van sociale cohesie en veiligheid.

De wijkeconomie moet dus geen bijzaak zijn in stedelijke ontwikkeling, maar juist een integraal onderdeel van het beleid. Gemeenten kunnen meer ruimte creëren voor lokale ondernemers, hoogwaardige werkgelegenheid stimuleren en investeren in het opbouwen van sterke economische netwerken binnen wijken. Alleen op die manier kunnen we steden bouwen die niet alleen economisch sterk, maar ook sociaal veerkrachtig zijn.