Lees ook:
> Circulaire werklocaties moet je verticaal ontwikkelen (Reinoud Fleurke, SADC)
> 'Circulaire economie alleen met erfpacht' (Theo Föllings, voorzitter SKBN)
1. Theo Föllings pleit in een artikel op Stadzaken.nl voor de (her)invoering van erfpacht als voorwaarde voor circulaire gebiedsontwikkeling. Zie u dat ook zo?
‘Daar is wel iets voor te zeggen, maar er zit ook een keerzijde aan het verhaal. Elke beperkende factor die je in de erfpachtvoorwaarden opneemt, kan belemmerend zijn voor de afzet. Veel bedrijven blijven een negatieve connotatie hebben bij erfpacht. Het wordt gezien als een tikkende tijdbom die de gemeente kan laten afgaan als de canon is afgelopen, ze kan een nieuwe prijs vaststellen die in theorie 10 of wel 20 keer over de kop kan gaan. In beginsel kan de gemeente de grond na afloop van de erfpachtperiode terugclaimen en allerlei eisen stellen ten aanzien van het gebruik.
Vanwege deze en andere onzekerheden is erfpacht in een kwaad daglicht komen te staan. Daarom hebben we in 2013 gepleit voor de invoering van een publieksvriendelijke erfpacht. Dat betekent dat: de keuze voor erfpacht bij de koper ligt; de afnemer van een kavel te allen tijde de erfpacht mag afkopen; er helderheid en zekerheid is rondom de canonontwikkeling en er dus geen grondwaardeherzieningen plaatsvinden, wat feitelijk neerkomt op een eeuwigdurende erfpacht.’
2. Erfpacht biedt toch ook veel voordelen voor de afnemer van een kavel?
‘Juist, en dat is ook de reden dat wij in 2013 pleitten voor een (her)invoering van erfpacht. Dat was destijds vooral gericht op woonconsumenten die weinig leenvermogen hadden door de terughoudendheid bij de banken. Door grond in erfpacht af te nemen, hoef je minder te lenen en af te lossen waardoor je koopopties feitelijk toenemen. Ook voor bedrijven is erfpacht om die reden interessant, omdat dit het verschil kan maken tussen het wel of niet rondkrijgen van bedrijfsleningen bij de bank. Tijdens de crisis nam de gemeente Rotterdam kavels van bedrijven die in financiële problemen waren gekomen terug in erfpacht. De gemeente Papendrecht “hielp” Fokker zijn hoofdkwartier in de Zuid-Hollandse gemeente te vestigen door – anders dan gebruikelijk in de gemeente – grond in erfpacht uit te geven. Wij zijn zelf betrokken geweest bij de verplaatsing van de Stork-fabriek binnen Hengelo, waarbij de nieuwbouw met erfpacht is rondgekomen. Erfpacht leidt tot balansverkorting.’
3. Keuzevrijheid is leuk, maar vanuit de context van circulaire economie bezien pakt juist een versnipperde eigendomsstructuur negatief uit voor een gebied. De gemeente trekt er haar handen vanaf en geeft het liefst weer nieuwe kavels uit. Goed voor het grondbedrijf, slecht voor het landschap...
‘Als je grip wilt houden op een gebied, dan kun je ook denken aan het opnemen van clausules in een erfpachtcontract zoals een verplicht lidmaatschap van een BIZ. Ondanks dat in Amsterdam de erfpacht inmiddels eeuwigdurend is en bewoners en bedrijven niet meer voor grote verrassingen komen te staan, moet je rekening houden met een negatieve emotie rond erfpacht. DGA’s (Directeur-Grootaandeelhouders, red.) van bedrijven kiezen nu eenmaal vaak voor eigendom als het financieel uit kan.’
4. En gemeenten, zijn die wel bekend genoeg met de werking van het erfpachtmodel om het, als ze het willen, toe te passen?
‘Dat is nog wel issue. We hebben veel kleinere gemeenten gesproken die zeggen geen ervaring te hebben met erfpacht, zoals in de Haagse regio. Maar de stad Den Haag heeft bijvoorbeeld een professioneel erfpachtbedrijf met veel juridische expertise in huis die omliggende gemeenten uitstekend zou kunnen adviseren. Het is volstrekte onzin en inefficiënt om dan als kleine gemeente zelf het wiel opnieuw uit te vinden. Besteed in dat geval uit!’
5. Balansverkorting voor bedrijven is leuk, maar een fiks bedrag op de gemeentebegroting na het sluiten van een grondtransactie ook. Beperkt de financiële agenda van de gemeente gronduitgifte in erfpacht?
‘Financieel maakt het voor de gronduitgever niet uit, erfpacht of verkoop. Het is een boekhoudkundige kwestie. De grondwaarde staat op je balans, daar staan jaarlijkse inkomsten tegenover. En mijn stelling is dat gemeenten grond uitgeven om in een maatschappelijke behoefte te voorzien, niet om geld te verdienen.’
