Onderstaand artikel is ook te lezen in de aanstaande editie van vakblad Groen. Interesse in een abonnement of benieuwd naar meer informatie? Klik hier verder.

Het vergroenen van een stad is ook het vertellen van een verhaal. En dat verhaal moet goed verteld worden, weet ook de gemeente Breda. Zij vroegen in 2016 en 2017 aan de bewoners en ondernemers wat voor stad zij wilden zijn. Naast grenzeloos en gastvrij, bleek ook groen een belangrijke pilaar voor Bredanaars.

Een vertaling van die groenambitie is nu ‘stad in een park’ geworden, vertelt wethouder Peter Bakker (klimaat en groen). Stad in een Park houdt in dat niet alleen de gemeente, maar ook vooral bewoners en bedrijven met eigen vergroeningsinitiatieven komen en weten hoe zij daarmee kunnen bijdragen aan het einddoel: de stad als geheel groener, met ecologische groenblauwe verbindingen, een aangename omgevingstemperatuur en voldoende plek om te recreëren en tot rust te komen.

Het verhaal moet collegeperiodes overstijgend zijn en daarmee op de langetermijn koers geven aan een Breda dat niet alleen mooie stadsparken kent, maar waar het groen tot in de haarvaten van wijken en bedrijventerreinen reikt. 

‘Stad in een park moet je heel breed zien. In sommige gemeenten gaat vergroenen vooral om het beheer van openbaar groen. Wij willen eigenlijk alle vormen van vergroenen stimuleren en samenbrengen’, aldus de wethouder. ‘Alles in de vergroeningsstand dus, een beweging van de hele stad.’ 

Een eigen verhaal moet het verschil maken, aldus Bakker. ‘Je moet Bredanaars niet overspoelen met mondiale problematiek. Het is belangrijk om hen te vertellen hoe hun stapjes bijdragen aan het grotere geheel.’ 

Als voorbeeld noemt hij het klimaatadaptief inrichten van het Liniepark, een jaren 70-wijk boven het station. Dit Europese project hielp straten onder andere te vergroenen. ‘Op zichzelf al mooi hoe dat ons gelukt is, maar als je dat isoleert, dan is het maar een snippertje. Met Stad in een Park kan je dat plaatsen in een groter verhaal.’

Tom Rozendal, programmamanager Stad in een Park, ziet dat dit ook goed aanslaat. ‘Het positieve is dat je echt ziet dat het bij bewoners en bedrijven veel energie losmaakt. Ze kennen het idee achter Stad in een Park.’

Olga Kroes actief in de biodiverse tuin op landgoed Wolfslaar. Foto: Jesse Kiel

Bottom-up

De gemeente Breda vindt in de uitvoering van Stad in een Park een partner in een stichting met dezelfde naam: Breda Stad in een Park. Olga Kroes is een van vier bestuursleden van deze stichting. Zij zag de urgentie van vergroening en de kennis over kwalitatief stadsgroen over de jaren toenemen. 

Kroes vertelt hoe de stichting Breda Stad in een Park het gesprek is aangegaan met de gemeente over het ontwikkelen van een stadsbrede community van bewoners en bedrijven. Die gesprekken hebben geleid tot een partnerschap, waarbij de gemeente de stichting helpt met navigeren door regelgeving en het opstarten van een netwerk van ambassadeurs in elke wijk.

‘Je ziet de laatste jaren echt een revival voor vergroening vanwege hittestress. Het bestuur in Breda voelt zich verplicht om haar verantwoordelijkheid te pakken’, zegt het bestuurslid. In de afgelopen twee jaar is de gemeente samen met de stichting aan de slag gegaan met vergroeningsprojecten die rijmen met het verhaal van Breda Stad in een Park. 

Zo zijn de kademuren in de binnenstad vergroend, in de wijk Heusdenhout zijn Tiny Forests aangelegd en verbonden met een basisschool en op de campus van kennisinstelling BUas ligt een communitygarden, aangelegd door studenten.

Al deze groene schakels helpen volgens Kroes om bewoners te laten zien hoe verschillende projecten samen de stad nóg groener kunnen maken. Het landgoed Wolfslaar, waar Groen neerstrijkt voor een interview met Kroes, is volgens haar ook zo'n schakel. Hier werd jaren geleden de monocultuur vaarwel gezegd. Kroes en andere vrijwilligers hebben met vaste planten, insectenkasten, composthopen en veel meer een samenhangend ecosysteem opgebouwd. Nog steeds raken schoolkinderen gebiologeerd over de natuur hier, die in de stad ver van hen af lijkt te staan.

Een succesvol beleidsinstrument dat de gemeente ontwikkelde is het Groenkompas. Daarin staan groennormen voor herinrichtingen en nieuwbouw om de stad over tijd te vergroenen. Bij elke herinrichting moet een project 10 procent groener, elk nieuwbouwproject moet voor 30 procent uit groen bestaan. Ook heeft de gemeente Wijkdeals in het leven geroepen, waarbij bewoners stadsgroen kunnen beheren als het kwaliteitsniveau niet door gemeentebeheer gegarandeerd kan worden.

‘Het zou een beweging van de hele stad moeten zijn’

 

National Park City

Alle inspanningen van zowel de gemeente als de stichting hielpen om op te vallen bij een internationale vergroeningsbeweging: de National Park Cities. In Londen en het Australische Adelaide werken een actief netwerk van burgers en bedrijven mee aan het ambitieuzer vergroenen van de steden. Zij willen van onderop de samenleving de mens, de stad en de natuur met elkaar verbinden. Op het eerste gezicht had het raakvlakken met Breda Stad in een Park en dus besloot de stichting van Kroes om contact te zoeken.

‘Op een bepaald ogenblik dachten wij: Breda is hier klaar voor, we doen een aanvraag voor zo’n status’, vertelt Kroes. ‘Onze drijfveer als stichting was om als NPC een grotere beweging aan te wakkeren om de stad zo écht te vergroenen.’  In 10 stappen kan een stad lid worden van de NPC-familie, door het Journey Book te volgen. De gemeente Breda bleek al goed op weg en kon volgens Kroes op veel punten snel het proces door.

‘Onze aanvraag en portfolio werd door een commissie als zodoende goed bevonden, dat een delegatie naar onze stad kwam. Die heeft toen drie dagen intensief al onze projecten bezocht.’ De status leek vrijwel zeker in zicht en kon nog dit jaar worden toegekend, vertelt Kroes. 

Zowel de stichting als de gemeente zien in de status van National Park City een boost voor de vergroeningsopgave van Breda, en tevens een belofte aan de stad. ‘Als je als gemeente die status krijgt, dan moet je ook aan je inwoners uitleggen hoe je verder gaat met vergroenen.’ 

Rozendal is het daarmee eens. ‘Het zijn van een National Park City brengt voor de gemeente misschien geen formele, maar wel een morele verplichting met zich mee om na het worden van een National Park City door te gaan met vergroeningsdoelen.’

National Park City

Op het moment zijn twee steden een National Park City: Londen en Adelaide. Steden over de hele wereld hebben al een aanvraag gedaan om zich bij hen aan te sluiten. In Nederland zijn er drie kandidaten: Rotterdam, Breda en Van Gogh Nationaal Park. Die laatste is een samenwerkingsverband tussen de steden Tilburg, Eindhoven, Den Bosch en ook Breda.

Juist dat blijkt voor Breda nog een opgave. In een gesprek met de delegatie uit Londen, waarbij zowel de stichting als de gemeente aanwezig zijn, wordt voor Kroes en andere bestuursleden duidelijk dat Breda nog niet volledig helder heeft hoe zij verder wil na het worden van een NPC. ‘We ontdekten dat de stichting daar een andere kijk op had dan de gemeente zelf. Hoe je die community regelt. En hoe groot iedereens rol daarin dan is.’ 

Volgens Bakker en Rozendal neemt de stichting nu verder de tijd om te professionaliseren. ‘De gemeente Breda heeft geholpen met het opstellen van de aanvraag en denkt graag mee over hoe we de gedachte van Breda Stad in een Park verder kunnen verspreiden, maar het opzetten en runnen van de community, dat is echt een taak voor de stichting.’

Kroes erkent dat, hoewel Breda Stad in een Park al langer bestaat, inwoners en bedrijven nog niet exact weten hoe zij zich bij de community kunnen aansluiten. ‘We hebben in alle wijken al ambassadeurs, maar het netwerk is nog niet genoeg. Als stichting kijken we nu naar hoe we dit naar inwoners en bedrijven kunnen communiceren en hoe we ze overtuigen om mee te doen.’

In het voorjaar van 2025 moet het alsnog gebeuren. Vanuit de gemeente is volop vertrouwen dat Breda dan de eerste Nederlandse National Park City wordt.

‘Als het stichtingsbestuur aangeeft er klaar voor te zijn, dan weten we zeker dat het initiatief vanuit de Bredase samenleving goed op poten staat. Met een lange adem kan dat wortel schieten. Ik hoop daarop’, aldus Bakker. 

Ook Rozendal ziet de toekomst rooskleurig. ‘Steeds meer mensen raken op de hoogte en zien hoe zij kunnen bijdragen aan dat grotere doel, al is het maar door een paar tegels weg te halen. Als gemeente proberen we waar mogelijk te helpen.

‘De community kan ons helpen om scherp te blijven op waar de meeste ondersteuning nodig is. In welke wijk en op welke manier. Het zou een beweging van de hele stad moeten zijn, met de gemeente als ondersteunende partner.’

Van Gogh Nationaal Park

Interessant is ook dat Breda onderdeel uitmaakt van de brede, Brabantse stedencoalitie Van Gogh Nationaal Park. Deze samenwerking staat ook voor de missie om de natuur tussen de steden en dorpen in de bebouwde omgeving in te trekken. Dit moet bewoners ertoe bewegen om meer de natuur in te gaan. Gezamenlijk werken ook die steden toe aan een status van NPC, zo valt te lezen op een kaart met andere steden die in de race zijn voor NPC.

‘Stel dat Breda niet alleen zelf stad in een park wordt, maar ook nog eens buiten haar stad ecologische hoofdstructuren weet te leggen?’, aldus Kroes. Rozendal en Bakker leggen voorlopig liever de focus op hun eigen stad. Van Gogh Nationaal Park is een veel groter gebied en opereert regionaal met samenwerking van de provincie. 

Rozendal: ‘Voor onze bewoners is iets als Breda Stad in een Park concreter om bij aan te haken dan een term als National Park City of een Van Gogh Nationaal Park’

Wel kunnen beide aanvragen elkaar in een later stadium versterken, meent Bakker. ‘Omdat je hetzelfde doel nastreeft, kan je elkaar helpen vooruit te komen. Het ene project voor Breda, het andere voor de regio.’