In het recent verschenen magazine van het lectorenplatform ‘Stad en Wijk’ met als titel ‘De Zachte Stad’ doen Job Oberman en Els Beukers van het lectoraat Urban Innovation van Hogeschool Windesheim in Almere verslag van hun onderzoek naar hoe de beide concepten kunnen helpen om de leefbaarheid in Almere Buiten te verbeteren. 

Zij concluderen: ‘Alhoewel voorzieningen nabij zijn en er goede infrastructuur is voor fietsers en voetgangers, is er weinig diversiteit in de gebouwde omgeving en is de dichtheid laag. Dit geeft bewoners de indruk dat bestemmingen verder weg voelen dan ze daadwerkelijk zijn, waardoor zij de auto pakken.’ 

De Britse hoogleraar Mark Wardman heeft veel onderzoek gedaan naar de ‘value of time’ in relatie met transport. We waarderen reistijd lager dan werktijd of tijd op een andere bestemming. De ‘waarde van tijd’ staat voor de opportuniteitskosten van de tijd die een reiziger aan zijn reis besteedt. Het is het bedrag dat een reiziger bereid zou zijn te betalen om tijd te besparen, of het bedrag dat hij zou accepteren als compensatie voor verloren tijd. 

In een onderzoek dat ik begin van deze eeuw samen met NS-strateeg Mark van Hagen deed, kwamen we – vanuit het inzicht dat ook de beleving van de tijd invloed heeft op de waardering ervan – erop uit, dat er naast versnellen (van ov-verbindingen) en verdichten (rondom stations en haltes) nog een derde weg is om de waardering van reistijd te verhogen.

Dat is veraangenamen (van routes en voertuigverblijf). Dit sluit goed aan op de principes van ‘zachte stad’ die Sim ons aanreikt. Hij benadrukt dat nabijheid de leefbaarheid kan verbeteren als een hogere bebouwingsdichtheid aanwezig is én er genoeg diversiteit is, zowel aan functies als in ontwerp van de gebouwde omgeving.

Verdubbelaar inzetten

Dit betekent dat we de verdubbelaar mogen inzetten. Veraangenamen draagt niet alleen bij aan de ‘15-minutenstad’ maar maakt ook nog eens dat we de kloktijd mogen oprekken. Een echte ’15-minutenstad’ is dus minstens een ’20-minutenstad’ want de (langzaamverkeers-)verplaatsing is zo aantrekkelijk dat we deze als korter ervaren dan in een minder aangename omgeving. Een wandeling in Amsterdam centrum voelt korter dan dezelfde afstand afleggen in Almere Buiten.

Hoe kunnen we hier nu op sturen? Collega-lector Frank Suurenbroek van de HvA probeert te begrijpen welke gevolgen bepaalde ontwerpkeuzes hebben voor de meetbare beleving van mensen die door een straat lopen. 

Het onderzoek maakt gebruik van eyetracking-technologie. Proefpersonen kijken naar foto’s van dichtbebouwde straten, terwijl kleine camera’s, gericht op het oog alle oogbewegingen van de proefpersonen vastleggen. Zo wordt duidelijk waar aandacht naar uitgaat. Doel is praktische handvatten voor ontwerpers voor ‘aangename’ straten en gebouwen.

Misschien lees je deze column al op vakantie of deze staat voor deur. Misschien ga je wel toeren? Dat is een heel bijzondere vorm van reizen. Eentje waarbij we de ‘value of time’ net zo hoog waarderen als die op een bestemming. Reis en bestemming zijn één geworden. Dit verklaart wellicht ook de populariteit van het cruisen, dat je wel als het summum van touren kunt zien. 

Hoe je ook gaat reizen, ik wens je in ieder geval een hooggewaardeerde vakantietijd toe!