Tijdens zijn openingstoespraak van het event, georganiseerd door zijn ministerie van BZK, liet hij het concept voorontwerp van de nota zien. ‘We zijn er bijna’, aldus de minister. Hij bedankte zijn ambtenaren en de provincies voor de ‘intense puzzel’ die ze hebben gelegd.

Dat betekent dat er nog geen Nota Ruimte zal verschijnen. Voor de tussenstap voorontwerp, dat geen juridische status heeft, is gekozen om provincies meer tijd te geven om over de uitvoering na te denken. Een nieuwe Nota Ruimte is aan het nieuwe kabinet.

De Jonge benadrukte in zijn speech dat keuzes nodig zijn, helemaal omdat Nederland nog zal groeien in bevolking. ‘Tot ongeveer 19,5 miljoen mensen.’ Dat gaat ergens pijn doen, waarschuwde hij. Al zijn er ook onderwerpen waar Nederland niet onderuit kan, zoals schoon water.

Veel van die wetgeving wordt door de EU opgelegd. De Jonge mist daarin een aanspreekpunt in de Europese Commissie als het gaat over ruimtelijke ordening. ‘De EU miskent dat in Nederland alle stukjes grond al meerdere keren zijn bestemd.’ 

Hij verwijst daarbij naar de komende Europese richtlijn No Net Land Take, waarmee er sterke beperkingen komen voor mogelijke uitbreiding van stedelijke gebieden. Nederland heeft geen ongebruikte grond meer, memoreert De Jonge.  

‘No Net Land Take past in Nederland niet. Dat artikel moet eruit. Maar we hebben geen gesprekspartner in Europa.’ 

Nieuwe Nota Ruimte

Nederland is te klein en te druk voor zo'n Europese regeling, vindt De Jonge en dat zou ook blijken uit de nota. De overkoepelende gedachte daarin is om de ruimte in heel Nederland te benutten. 'We moeten recht doen aan alle regio’s, vanuit hun specifieke kwaliteiten en mogelijkheden.’

Die gedachte legde hij al eerder neer in zijn Contourennotitie uit 2023. Daarin staan drie uitgangspunten die hij op het evenement herhaalde:

  • Recht doen aan volgende generaties. ‘We gaan moeilijke keuzes niet afwentelen’;
  • Recht doen aan schaarste. ‘We moeten de beperkte ruimte combineren; we moeten naar meervoudig ruimtegebruik’;
  • Recht doen aan culturele eigenheid. Zo is het volgens De Jonge ondenkbaar dat in Friesland met dezelfde ogen naar verdichting wordt gekeken als in bijvoorbeeld, Rotterdam.

Dat betekent volgens De Jonge dat Nederland moet bewegen naar een nieuw evenwicht tussen landbouw en natuur. ‘Het huidige landgebruik is niet overal vol te houden, maar dat biedt ook nieuwe kansen.’

Friese boeren en lisdodde

Als voorbeeld noemde hij Friese boeren in het veenweidegebied die op verzoek van een bouwbedrijf lisdodde gaan verbouwen. Dat kan dan worden gebruikt voor isolatie. ‘Dan snijdt het mes aan zoveel kanten: biobased bouwmaterialen en nieuwe verdienmodellen voor boeren.’

Ook moet Nederland ruimte reserveren voor klimaatneutraal en circulair economie. Die moeten worden geclusterd en daarvoor moet nu ruimte worden gereserveerd, aldus De Jonge.

Verder moet Nederland groei accommoderen. Zo wil de demissionair minister de band rondom de Randstad versterken. Het gaat dan onder meer om Zwolle en de Brabantse steden. Vervolgens kijkt hij naar de satellieten, zoals Groningen en Twente.

'Het voorontwerp van de Nota Ruimte is een eerste worp’, zegt De Jonge. Daarin staan keuzes, maar ook wordt duidelijk welke keuzes we nog moeten maken. Hij zegt dat de nota bedoeld is om het gesprek te starten. ‘Daarmee wordt het spannend, want het wordt concreet en dan komen keuzes die pijn gaan doen.’