Onderstaand artikel stond eerder in het vakblad Groen, de mei-editie. Interesse in meer van deze verhalen? Lees meer over Groen en vraag hier een proef aan.
Het ontwikkelen van een eigen digital twin had voor SADC een concrete aanleiding: de plannen voor het doortrekken van de Noord/Zuidlijn via Schiphol naar Hoofddorp. Volgens de gebiedsontwikkelaar ontstaat er met dit grote infrastructurele project de kans om het gebied tussen de Zuidas en Hoofddorp dé internationale entree van Nederland te maken, onder de naam Enter[NL].
De digital twin moet in die transitie een ondersteunende rol vertolken, met alle harde en zachte data op één plek en aangevuld waar mogelijk. Het moet SADC helpen om in het gebied een ‘internationaal topmilieu op te zetten met mixed-use werklocaties’. Een van de modules van deze digital twin, de ecologische monitor, poogt bij te dragen aan die aantrekkelijke werklocaties door de biodiversiteit hier te versterken.
In bestaande en nieuwe gebiedsontwikkelingen heeft het digitale instrument de potentie om op basis van twintig parameters te berekenen hoe kavels zo ecologisch vriendelijk ingericht kunnen worden, in afstemming met de directe omgeving. Het kan daarmee ook bouwplannen van ondernemers en grondeigenaren toetsen op de meerwaarde die zij voor de natuur brengen. De ecologische monitor geeft een score van de huidige staat van een kavel, een score voor het ingediende bouwplan van een ondernemer en een maximale score voor een zelfontwikkeld, alternatief plan.
Deze digitale omgeving heeft SADC ontwikkeld in samenwerking met stedenbouwkundig adviesbureau PosadMaxwan. Daarbij hielpen ook SADC’s eigen gebiedsontwikkelaars en ecologische en duurzaamheidsexperts, zoals adviseurs van Buiting Advies, een gemeente-ecoloog, Wageningen University & Research en TU Delft. SADC is nu bezig om de ecologische monitor op steeds meer plekken toe te passen.
Ecologische visie
Wouter Witkamp, projectmanager duurzaamheid bij SADC, is betrokken bij die uitrol van het hulpmiddel. Hij vertelt over de eerste testlocaties voor de eco-monitor: een stukje gemeentegrond, een stukje openbare ruimte, een kavel met weinig particuliere eigendommen eromheen en een kavel met juist veel particuliere objecten rondom.
De vier kavels liggen op bedrijventerrein Schiphol Trade Park, een gebied met een ecologische visie die stelt dat deze natuurpositieve ontwikkelingen wil maken. ‘Het gebied dat SADC ontwikkelt binnen Schiphol Trade Park noemen we The Valley. Het is een wat kleiner polderlint binnen het grotere bedrijventerrein. Hier brengen we de ecologische monitor als eerste in de praktijk.
Witkamp vertelt hoe SADC hier de bestaande groenstructuren wil accentueren en versterken. De ontwikkelaar wil ecologische verbindingen leggen tussen de oude polderlinten en in het oosten groene corridors aanleggen. ‘Je kunt eindeloos afstuderen op hoe zo’n digital twin daaraan kan bijdragen. Maar uiteindelijk zijn we simpelweg begonnen om iets praktisch te ontwikkelen. Dat werd de ecologische monitor.’
Biodiversiteitsscore In eerste instantie begonnen testen met de ecologische monitor op de schaal van een kavel, een openbaar straatprofiel. Hierna is geprobeerd om verschillende kavels aan elkaar te koppelen. Uiteindelijk moet zo, richting de zomer volgens Witkamp, voor heel Schiphol Trade Park mogelijk worden om de kavels te toetsen op hun biodiversiteitsscore.
Dit stelt SADC in staat om eigenaren van deze kavels en ondernemers die er gevestigd zijn uit te nodigen en uit te dagen om verder te vergroenen en maatregelen te nemen die de lokale soorten ten goede komen. Grondeigenaren en ondernemers kunnen deze plannen laten invoeren in de digital twin, die op twintig parameters analyseert hoe effectief de plannen in de praktijk zijn.
Op basis van satellietbeelden, vooraf ingeladen kaarten en een analyse van ecologen ter plaatse is de bestaande situatie al bekend in de ecologische monitor. Voor de ecoloog die op de kavel langskomt, bestaat een protocol hoe hij bij iedere parameter beoordeelt wat bijdraagt aan een goede of slechte score voor een kavel.
In de ecologische monitor zit al algehele informatie over het bedrijventerrein zoals grondtypes, bestaande begroeiing, aanwezigheid van water en drukte van objecten in de ondergrond. ‘We hebben ook alle kabelleidingen, eigendomsposities en allerlei andere nuttige informatie om direct op te halen.’
‘Als een klant van ons vervolgens een aantal bomen intekent, dan kan de digital twin hier de winst van berekenen. Dat gaat zover dat de dichtheid van een type boom wordt beoordeeld en wordt gekeken wat typen verharding doen voor de waterdoorlaatbaarheid.’
De monitor richt zich op wat ondernemers het meeste tot de verbeelding spreekt, vertelt Witkamp. ‘De ecologische monitor zegt niets over hoeveel insecten het exact gaat opleveren of op hoeveel plekken een diersoort zal opduiken. Eerder hoeveel wateroverlast je oplost of hoeveel schaduw je met een volwassen boom toevoegt. De parameters zijn gebruiksvriendelijk en laten concreet zien of ondernemers met hun plannen het goed doen.’
Groene ontwerpkeuze
Vervolgens kan SADC klanten verleiden om hun kavel anders en beter in te richten. ‘Overal struwelen langs het perceel, het aanleggen van corridors, waterretentie, groene daken. Je kan helemaal losgaan als het op groene maatregelen aankomt.’ Het idee van de ecologische monitor is om met klanten mee te denken en hen aan te moedigen met groenere resultaten te eindigen dan zij uit eigen beweging zouden doen. ‘Met visiebeelden verleiden we de klant om in ieder geval op een plus uit te komen.’
De ecologische monitor laat ook zien wat de gekozen groene ontwerpkeuzes betekenen voor het beheer en onderhoud van biodiverse plannen. Dit is van groot belang omdat het succes van vergroenen valt of staat met de haalbaarheid om groen op de langere termijn gezond te houden. ‘Het is niet de bedoeling dat wij klanten op Schiphol Trade Park overtuigen om te vergroenen en dat al dat groen over een half jaar alweer is afgestorven.’
Ondernemers met opgepoetste plannen komen er met de ecologische monitor van SADC niet mee weg, zegt Witkamp. Alle plannen worden aan de voorkant getoetst, maar na realisatie wordt met het menselijke oog ook gecontroleerd of plannen het gewenste effect hebben. ‘Als we klanten stimuleren tot het vergroenen en natuurinclusiever inrichten van hun kavel, dan hebben we zelf ook de grote broek aan te trekken om te komen kijken of het gebied ermee is verbeterd of juist verslechterd.’
‘We adviseren hen ook om al aan de voorkant een ecoloog in te schakelen bij het ontwerpen van hun plannen. Zodat ze ons geen volgebouwd plan opsturen zonder bewegingsruimte om ecologisch te verbeteren.’
Ecoloog
Witkamp legt uit dat klanten die de ecologische monitor gebruiken, geen juridische verplichting hebben om voorgenomen investeringen daadwerkelijk vol te houden. Het is een sturingsmiddel, zonder certificaat of vrijstelling van de natuurtoets. Wel wordt het gesprek aangegaan wanneer “op papier geplante bomen” er na een jaar niet meer staan of groene maatregelen niet aanslaan.
‘Of misschien dat onderbeplanting uiteindelijk toch is weggehaald omdat een klant er een picknicktafel wilde neerzetten. Dat blijven we registreren en met elkaar benoemen. Met de digital twin ben je er dus nog niet.’ De ecologische monitor is een verleidingstool om breder na te denken over ecologie.
Klanten van SADC worden in de begeleiding bij de monitor uitgebreid meegenomen in de ecologische visie en de rol die zij spelen om het bedrijventerrein natuurvriendelijker in te richten. ‘We adviseren hen ook om al aan de voorkant een ecoloog in te schakelen bij het ontwerpen van hun plannen. Zodat ze ons geen volgebouwd plan opsturen zonder bewegingsruimte om ecologisch te verbeteren.’
Een stok achter de deur wordt een jaarlijks gepubliceerd ecologisch jaarverslag voor het hele gebied. Daar moet duidelijk in worden waar op het Schiphol Trade Park ecologische groei te vieren valt, maar ook waar “ecologische krimp” plaatsvindt. Het moet de collectieve verantwoordelijkheid voor de natuur op het bedrijventerrein waarborgen. Ook probeert SADC vooruit te kijken naar welke soorten zich lenen voor toekomstig klimaat, bomen die bijvoorbeeld beter droogte tolereren.
Mens onmisbaar
De rol van de mens is ook in dit project onmisbaar, vertelt Witkamp. De digital twin en de ecologische monitor helpen de groene transitie van SADC’s klanten vooral versnellen. Het berekenen van de parameters voor een afgebakend gebied gaat straks quick and dirty, wat volgens de projectleider duurzaamheid ook wel moet op de schaal van het Schiphol Trade Park alleen al. ‘Je moet je voorstellen, het terrein is bijna 350 hectare groot. Als je dat allemaal met de hand in kaart wil brengen, per meter kijken welke maatregelen er kunnen landen op een individuele kavel … dat is ondoenlijk werk bijna.’
Na de vier locaties op Schiphol Trade Park zijn er enkele klanten van SADC die bereid zijn om de monitor verder te testen. Het moet zo een werkend model worden dat ook zijn nut zal bewijzen voor Enter[NL]. ‘Er zijn al veel mensen enthousiast over de ecologische monitor. Zij willen graag een van de eersten zijn die ervan gebruikmaken’, vertelt Witkamp. ‘Dat is wel spannend, we hebben het hele ontwerpproces nog niet eerder doorlopen met een klant. Maar het enthousiasme laat zien dat veel klanten hierop zitten te wachten.’
