'Het gebied Schinkelkwadrant-Zuid ligt echt hartje centrum, tegenover het Parkstad Limburg Theater. Het was ooit een winkelgebied waar mensen uit heel Limburg en de aangrenzende regio’s in Duitsland en België kwamen winkelen', zegt Jordy Clemens, wethouder in Heerlen. Maar daar is de laatste jaren verandering in gekomen, legt hij verder uit. 

‘Een mix van factoren zorgde daarvoor. Internetwinkelen heeft daar natuurlijk een grote bijdrage aan geleverd. En er heeft ook een verschuiving van Heerlen naar Maastricht als winkelstad plaatsgevonden.’

Het centrumgebied van Heerlen is ontworpen op de stormachtige groei die de stad doormaakte in het begin van de twintigste eeuw als centrum van de oostelijke mijnstreek. Clemens: ‘Het centrum is groot en redelijk uitgestrekt. Alles was ingericht op groei. Maar nu zie je dat er veel leegstand is ontstaan. Het winkelcentrum, dat in de volksmond De Plu heet, stond helemaal leeg. Dat gold ook voor andere panden en was niet fraai. Het hele gebied was ook stenig, wat de uitstraling niet verbeterde.’

Vastgoedontwikkelaar VOC heeft een lange geschiedenis met het gebied, vertelt directeur Miriam Jongen. ‘Wij hebben al jaren eigendom in het Schinkelkwadrant en we zagen natuurlijk dat de behoefte aan winkelen afnam. Een aantal van onze winkelpanden in dit gebied stond al langer leeg. Daarom wilden wij het wel eens over wonen in dit gebied hebben.’

Ruimte voor andere functies

De gemeente Heerlen wilde ook verandering en inmiddels zijn de eerste stappen daarvoor gezet, zegt Clemens. “We zijn natuurlijk heel blij met winkels en hebben ze daarom geconcentreerd in een ander deel van de binnenstad. Dat betekent dat er in het Schinkelkwadrant meer ruimte is gekomen voor andere functies zoals wonen en groen.” 

In Schinkelkwadrant Zuid komen vooralsnog geen winkels, bevestigt Jongen. 'Eerst was het een heel stenig gebied dat voor 100 procent bebouwd was. Nu komt daar een gebied voor terug met 50 procent groen en 50 procent wonen.'

Om ruimte te maken in het Schinkelkwadrant heeft de gemeente vastgoed aangekocht om het te slopen, legt Clemens uit. ‘Het oude winkelcentrum hebben we laten slopen en daar worden nu 98 woningen ontwikkeld door VOC. Een deel daarvan wordt grondgebonden en een deel appartementen. Verder hebben we in het gebied ook kantoren weggehaald waarvoor veel openbaar groen in de plaats is gekomen. We zijn dus van veel steen en leegstand naar groen en ruimte gegaan.’

Jongen heeft waardering voor het besluit van de gemeente om de bebouwing in het gebied te slopen. ‘De gemeente wilde de regie in handen houden en heeft al het vastgoed in dit gebied verworven en gesloopt. Daar is bouwrijpe grond van gemaakt. De gemeente legt de infrastructuur aan. En wij bouwen de woningen en de appartementen. Daardoor is de kans ontstaan om wonen in de stad te brengen.’

Een haalbaar plan

Vaak is het in dit soort rigoureuze plannen lastig om ze economisch haalbaar te maken. Doordat de gemeente en ontwikkelaar ieder hun eigen rol pakken, is dat hier wel mogelijk gemaakt, zegt Jongen. ‘Wij konden beginnen met een schoon canvas en de gemeente pakt met subsidie de buitenruimte aan, anders zou het een lastige opgave worden.’ 

In het Schinkelkwadrant-Zuid voegt VOC bijna honderd woningen toe, zegt Jongen. ‘We bouwen zeven grondgebonden woningen en de rest zijn appartementen. Het zijn allemaal koopwoningen in een gebied met veel openbaar groen. Het biedt veel mensen de gelegenheid om in het centrum van Heerlen te komen wonen.’

De eerste fase van dit project wordt deze maand al opgeleverd en voor de tweede fase start de verkoop later dit jaar. Ook het Schinkelkwadrant-Noord wordt in de nabije toekomst ontwikkeld, zegt Jongen. ‘Daar is ruimte voor ruim honderd sociale huurwoningen en 16 betaalbare woningen, zo ontstaat in het hele Schinkelkwadrant een mooie mix van sociaal tot duur en van huur tot koop.’

Impulsaanpak winkelgebieden
De financiële steun van het programma Impulsaanpak winkelgebieden (IW) helpt gemeenten om binnenstedelijke winkelgebieden toekomstbestendig te maken. Een belangrijke voorwaarde van de regeling is dat de gemeente samenwerkt met ten minste 2 private partijen. Vastgoedeigenaren en andere partijen kunnen dus ook van de Impulsaanpak winkelgebieden profiteren. Gemeenten vragen de financiële ondersteuning aan. De vierde en laatste aanvraagronde is van 21 mei tot 1 juli 2024.

De gemeente speelt in de transitie van het gebied een belangrijke rol, zegt Clemens. 'We hebben een actieve rol in het centrum zelf in de vorm van publieke voorzieningen. We hebben bijvoorbeeld een nieuw poppodium gebouwd en een nieuw stadskantoor. We gaan voor een bepaald niveau van deze voorzieningen. Hierop kunnen andere partijen dan vervolgens inhaken. Soms zijn we de initiërende partij, soms de faciliterende.” 

Zo ziet Jongen het ook. ‘Vastgoedontwikkelaars kennen de markt en zien soms kansen ontstaan. Daarom is het goed met de gemeente samen te werken. Ontwikkelaars kijken goed naar wat de markt wil en gemeentes zijn er om te faciliteren door onder andere het aanpakken van de buitenruimte en infrastructuur.’

Deze ontwikkelingen spelen al jaren, zegt Clemens. ‘We zijn hier al even mee bezig, onder meer met het Rijk, en we ontvangen gelden uit volkshuisvestingsfondsen en ook van de provincie. Dat werkt als een startmotor. Het maakt ook privaat geld los. We willen ons profileren als een actieve overheid die gunstige omstandigheden creëert voor ondernemers.’

De gemeente Heerlen heeft bij de aanpak van het Schinkelkwadrant ook gebruikgemaakt van subsidie uit de Regio Deal Parkstad Limburg.

De stad aantrekkelijker maken

Het toevoegen van woonruimte is in Heerlen hard nodig, benadrukt Clemens. ‘Onze burgemeester heeft gezegd dat hij wil groeien van 87.000 naar 100.000 inwoners. We hebben dus een opgave in het bouwen van woningen. Er is ruimte in het centrum om te wonen. We zijn dus zeker geen krimpstad meer, dat geeft een heel andere energie.’

'We zijn bezig om Heerlen interessant te maken als woonstad. Dat kan onder meer door een verbetering van het culturele klimaat. Zo hebben we lelijke grijze gevels laten opfleuren met street-art. Zo kun je de stad aantrekkelijker maken.'

Zo is een win-winsituatie ontstaan in het centrum van Heerlen. Er is meer ruimte voor wonen in het centrum en het overgebleven winkelgebied profiteert van meer concentratie en meer inwoners, legt Clemens uit. 

'We hadden te kampen met leegstand en aan de andere kant is er de opgave om meer te bouwen om zo naar meer inwoners te gaan. Dat vraagt ook om andere voorzieningen zoals een zwembad, meer groen en zelfs scholen in de binnenstad. We kunnen alleen nieuwe inwoners aantrekken als er meer te beleven is in de stad.' 

Dat Heerlen ooit te maken had met een slecht imago, wil Jongen zo snel mogelijk vergeten. ‘We merken dat Heerlen snel aantrekkelijker wordt voor mensen. De stad is veranderd en er liggen kansen, zeker op het gebied van wonen.’