Overigens zitten we niet alleen in Nederland met dit probleem opgescheept. Uit andere Europese landen zoals Duitsland, Frankrijk, Spanje, Italië, Portugal of Hongarije klinken nu ook noodsignalen, in geheel Europa zal geïnvesteerd moeten worden in het energienet. 

De noodklok is geluid in ons land, Rijk en provincies implementeren hun (provinciaal) Meerjarenprogramma Infrastructuur Energie en Klimaat. De nationale en regionale netbeheerders werken in de aankomende jaren aan uitbreiding van het energienet. 

De verwachting is dat het probleem opgelost is richting 2030. Maar dat duurt nog zeven jaar! De vraag is wat we aan dit probleem doen in de tussentijd.

Bedreiging bedrijfsvestiging

Netcongestie heeft momenteel directe negatieve gevolgen voor nieuwe bedrijfsvestigingen en verduurzamingsstrategieën bij bedrijfsleven aan de ene kant, en ontwikkeling van duurzame woonwijken voor inwoners aan de andere kant. 

Zo zijn er voorbeelden van uitgifte van nieuwe kavels op bedrijventerreinen die stil zijn komen te liggen, omdat er niet voldoende ruimte op het energienet en onderstations beschikbaar is voor een nieuwe energieaansluiting. Of zoals een gemeente onlangs tegen ons zei: jullie klant kan de grond nu kopen, maar de elektriciteitsaansluiting is er pas in de tweede helft van 2026. 

Bedrijven klagen ook over hun zonnepanelen die ze op hun daken hebben geplaatst om aan duurzaamheidseisen te voldoen, maar die geen stroom terug kunnen leveren aan het energienet omdat er geen capaciteit is voor een grotere energieaansluiting. Logistieke ondernemers stellen plannen voor het elektrificeren van hun wagenpark uit, omdat het energienet de piekvraag voor het stroomvermogen niet aan kan. 

Bedrijven in de maakindustrie die hogere temperaturen in hun productieprocessen gebruiken met behulp van fossiel aardgas willen hun emissies reduceren met elektrificatie, maar zijn genoodzaakt deze strategie aan te passen, omdat het energienet niet voldoende vermogen kan leveren. 

Zo zijn er tal van andere voorbeelden die een duurzame, toekomstbestendige economische en stedelijke ontwikkeling in de weg staan.

Innovatie en energie hubs

Tegelijkertijd ontstaat er slimheid bij bedrijven. In de eerste plaats zien we inventiviteit bij ondernemers die met slimme energiebesparing aan de slag gaan en reductie van hun piekvraag aan energie, waardoor deze toch aan de slag kunnen met hun toekomstplannen. 

Next level zijn de concepten voor integrale energiesystemen en energiehubs, die we in steeds meer soorten en vormen tegenkomen. Kort gezegd gaat het hier om concepten waar energieverbruik, productie, opslag en eventueel ook energieconversie op elkaar worden afgestemd. Dit kan een oplossing zijn voor de krapte op het energienet, energiezekerheid bieden en blijkt soms zelfs een verdienmodel.

Eén van de eerste voorbeelden is de energiehub op Schiphol Trade Park. Hier is een virtueel net gemaakt waarmee meerdere bedrijven één grote energieaansluiting kunnen delen waarmee de piekbelasting van het energienet wordt verminderd en er een minder grote aansluiting nodig is. 

Steeds meer gemeenten zijn nu ook aan de slag met digital twins waarin met een digitale simulatie van het energiehuishouden in een gebied - bijvoorbeeld een bedrijventerrein - de effecten van een potentiële energiehub in beeld komen. Dit is net zoiets als hoe je met Google Maps verschillende routescenario’s kunt vergelijken voordat je op pad gaat. 

De concepten blijven niet alleen digitaal. Het ADO Den Haag stadion is een mooi voorbeeld van een groter fysiek integraal energiesysteem. Het stadion heeft zonnepanelen die overdag groene stroom genereren, deze wordt opgeslagen in batterijen om ’s avonds gebruikt te worden in het stadion en voor de elektrische laadpalen. 

Met slim energiemanagement wordt de groene stroom optimaal benut. Bedenk eens wat dit soort systemen kunnen betekenen op nog grotere schaal voor bedrijventerreinen. En het mooie nieuws is: veel van deze innovaties worden ook nog eens door Nederlandse kennisinstituten en bedrijven ontwikkeld en geleverd.

Bedrijfsleven aan zet 

Overigens is het nog niet vanzelfsprekend om overcapaciteit aan (groene) energie aan je buur te leveren (peer-to-peer netwerk) of een energie-aansluiting te delen (cable pooling). De sterk verouderde Nederlandse Elektriciteitswet en Gaswet uit 1998 staan dit nog in de weg. 

De nieuwe Energiewet die momenteel in behandeling is door de Tweede Kamer moet hier ruimte voor bieden. Ook gaat deze wet meer mogelijkheden bieden voor dynamische energiecontracten waarbij tarieven direct gekoppeld zijn aan actuele marktprijs. 

De nieuwe Energiewet is sinds juni 2023 in behandeling, maar wanneer deze in werking treedt, is nog onbekend. Wel is door Kamerleden het verzoek gedaan om vanaf januari volgend jaar het delen van stroom en aansluiting voor ondernemers en inwoners mogelijk te maken. 

Tot slot is sinds afgelopen januari een interessante uitzondering mogelijk gemaakt door de Autoriteit Consument en Markt (ACM): netbeheerders kunnen nu in congestiegebieden aansluitingscontracten bieden zonder een vaste transportcapaciteit, non-firm aansluit- en transportovereenkomst genaamd. Ondernemers met flexibel energiegebruik kunnen een (gedeeltelijke) non-firm ATO afsluiten in ruil voor korting op hun nettarief.

Energiehandel als extra business?

De onrust van de meest recente energiecrisis in 2022 waarin de prijzen van energiecontracten door het dak gingen is gedaald en inmiddels zijn flexibele energiecontracten en -aansluitingen populair aan het worden. 

Waarom? Met slimme energiesystemen kan met het energiegebruik optimaal worden ingespeeld op de momenten waarop energie het goedkoopst of het duurst is, waarmee geld wordt bespaard. Hiermee wordt ook meteen de piekbelasting van het energienet gereduceerd. 

Mogelijk worden energieprijzen in de toekomst steeds meer afhankelijk van de mate van belasting van het net: als het hard waait of de zon VOLOP schijnt en er is overcapaciteit aan stroom op het net, dan wordt afname goedkoop. En als de afname van stroom op zijn hoogst is, dan is energie het allerduurst. 

In de podcast 'elektrische vrachtwagen' - een aanrader voor zowel sceptici als liefhebbers van elektrische trucks - wordt zelfs gespeculeerd over een toekomst waarin ondernemers met batterij-opslag strategisch kunnen gaan handelen op de energiemarkt. Dat zou een mooie bijkomstige business zijn!