De reiziger anno 2024 wil zijn of haar tijd onderweg beter benutten. Werken op de laptop, telefoneren of een film kijken op de tablet: vervoerders, maar ook gebiedsontwikkelaars die stationsomgevingen en andere knooppunten onder handen nemen, moeten de reiziger beter faciliteren, zegt Arne Lijbers, partner bij architectenbureau Mecanoo. 

In 2017 en 2018 voerde het bureau een onderzoek uit voor de NS naar de toekomst van het spoorinterieur. Dat leidde tot een catalogus van mogelijke modules die inspelen op activiteiten tijdens een treinreis. Voorbeelden van die modules zijn een tribune en een telefoonruimte.  

Het modulaire karakter biedt volgens Mecanoo de optie om het interieur van treinen makkelijk aan te passen als reisbehoeften veranderen. ‘Het idee was nooit dat de NS alle modules overnam, maar wel dat ze nadenken over de manieren waarop we met de trein reizen.’ 

Dat is hard nodig, want volgens de NOS gaan Nederlanders weer massaal de weg op. De auto komt dan ook in comfort, prijs en snelheid als winnaar uit de bus. 

Meer kwaliteit én capaciteit 

Het multidisciplinaire bureau Mecanoo ontwikkelde twaalf modules, waarvan de NS er vier uitkoos om te implementeren in de nieuwe generatie treinen. Deze modules zitten nog niet in het huidige treinenarsenaal, maar worden in toekomstige treinen geïntroduceerd.

Overigens zijn enkele elementen al wel overgenomen door NS: zoals de loungebank in sommige treinstellen en kussentjes op heuphoogte om tegenaan te leunen. 

Die modules zijn onderverdeeld in ‘social, relaxation en concentration’. Zo maakte Mecanoo onderscheidt tussen reizigers die willen eten en praten en reizigers die willen bellen, studeren en op hun laptop willen werken.

Voor dienstverlener Transdev en de Rotterdamse vervoerder RET heeft Mecanoo soortgelijke onderzoeken uitgevoerd. Voor de RET ontwierp het bureau zo’n zeven modules, zoals een armleuning, hoge stoelen die minder ruimte innemen en leunkussens. 

De opdracht van de vervoerder laat zien dat RET anticipeert op hetzelfde toekomstbeeld als de NS: hoe kan de metro hoogwaardig worden ingericht en wel zo dat de nieuwe indeling niet alleen piekdruktes kan opvangen, maar zelfs twintig procent meer reizigers aankan.

De modules uit het onderzoek voor NS. Beeld: Mecanoo.

Elke stationsomgeving telt 

‘Naar mijn mening is een nieuw interieurontwerp een mooie toevoeging en een kwaliteitsverbetering van de trein als verblijfplek’, zegt Lijbers.  

Het overhalen van autobezitters om de trein te pakken gaat volgens hem verder dan nieuw interieur. ‘Wat wij als bureau boeiend vinden, ligt in een veel bredere context: hoe richt je de reiservaring comfortabeler in?’ 

Ook de stationsomgeving doet er flink toe, zegt Lijbers. Niet alleen grote stations, maar ook kleinere stations vragen om faciliteiten waar de reiziger onafgebroken door kan werken, kan bellen of andere activiteiten uitvoeren.

Die stationsomgeving, zegt Lijbers, moet nog meer een plek worden om te verblijven. Dit is ook een uitkomst als een reis onvoorzien wordt onderbroken.  

Daarnaast is ook goed georganiseerd deelvervoer, dicht bij de voordeur en aanwezig op stations en overstaphaltes, noodzakelijk, zegt Lijbers. 

Maak openbaar vervoer aantrekkelijker 

Volgens Lijbers is verder belangrijk dat de reiziger, via een online platform, inzicht heeft in welke vervoersmiddelen op welk moment het snelste zijn en hoeveel ruimte er is.  

‘We vinden het allemaal lastig om te beseffen dat er onvoldoende ruimte is op de snelweg voor iedereen in een eigen auto. Maar we kunnen net zo goed niet met zijn allen in de spits met de trein.’ 

De trein is op veel trajecten, zeker in en rondom grotere steden, sneller dan de auto. Zo duurt een autorit in de spits van Amsterdam naar Rotterdam ongeveer anderhalf uur, maar heeft de sneltrein van Schiphol naar Rotterdam twintig minuten nodig. 

Lijbers: ‘Dergelijke informatie moet de reiziger wel kunnen inzien, anders pakt deze simpelweg de auto’. 

‘Vervoerders, maar ook overheden die de stationsomgevingen onder handen willen nemen, pakken het stroomlijnen en opwaarderen van de reiservaring niet snel en gedurfd genoeg op’, zegt de partner van Mecanoo.  

Hij ziet concrete aandachtspunten voor de komende jaren: ‘Zorg ervoor dat reizigers in het openbaar vervoer en op stations iets kunnen wat ze met de auto simpelweg niet hebben.'

‘Niet alleen een betrouwbare dienstregeling, maar ook de ruimte om hun activiteit uit te voeren.’