In het stikstofdossier zijn er echter weinig lichtpuntjes te vinden. Alle olifantenpaadjes zijn tot nu toe mislukt. De PAS ging onderuit, de Bouwvrijstelling eveneens en ondertussen blijft het stikstofgehalte onverminderd te hoog. 

Desondanks trof ik er onlangs toch nog één aan, en wel in een uitspraak van het Hof van Justitie van de EU. Het ging in deze uitspraak heel specifiek over de onderzoeken die nodig zijn om te beoordelen of er nu wel of geen significant effect is op een Natura 2000-gebied. 

Er zijn twee onderzoeken die hiervoor dienen. De eerste is de voortoets. In dit onderzoek wordt de vraag onderzocht of er mogelijk significante effecten zouden kunnen zijn op een Natura 2000-gebied. Bij dit onderzoek moet het project worden onderzocht ‘as is’ (zoals het is, red.). Mitigerende maatregelen - dat zijn maatregelen waarmee de negatieve effecten worden verminderd of zelfs helemaal voorkomen - mogen bij dit onderzoek niet worden betrokken. Voor een voorbeeld van een mitigerende maatregel kan gedacht worden aan het gebruik van uitsluitend elektrische voertuigen bij de bouw van een woonwijk. Hierdoor is er geen sprake van stikstofdepositie bij de bouw.

Als uit de voortoets blijkt dat mogelijk sprake is van significante effecten, dan moet een passende beoordeling worden opgesteld om te onderzoeken of die effecten zich ook daadwerkelijk zullen voordoen. Een passende beoordeling is een (zwaar) wetenschappelijk onderzoek waarmee met de beste wetenschappelijke kennis ter zake moet worden beoordeeld of significante effecten kunnen worden uitgesloten. Bij de passende beoordeling mogen mitigerende maatregelen wél worden betrokken.

Omdat een passende beoordeling zeer tijdrovend is, helemaal nu alle ecologische bureaus overuren draaien, én omdat het moeten maken van een passende beoordeling er in sommige gevallen voor zorgt dat ook een milieueffectrapportage gemaakt moet worden, zou het in sommige gevallen juist heeft handig zijn als mitigerende maatregelen toch kunnen worden betrokken bij een voortoets. Immers, als bijvoorbeeld door het toepassen van de elektrische voertuigen bij de bouw van een woonwijk de kans op significante effecten is uitgesloten, dan zou geen passende beoordeling meer hoeven te worden gemaakt. Helaas is dit niet toegestaan.

Het Hof van Justitie EU heeft nu echter geoordeeld dat een maatregel die inherent deel uitmaakt van het gehele project niet wordt beschouwd al mitigerende maatregel en daarom wél in een voortoets mag worden betrokken. 

Wanneer is daar volgens het Hof van Justitie sprake van? Dat is het geval wanneer de maatregelen altijd moeten worden genomen voor eenzelfde soort project, ook in gevallen dat geen sprake is van mogelijk significante effecten op Natura 2000 gebieden. Dat dat zo is, moet blijken uit algemene regelgeving en eventueel ook uit een bestendige praktijk. En dit biedt ruimte voor omgevingsvisies, omgevingsplannen en andere regelgeving die betrekking heeft op de fysieke leefomgeving.

Immers, als in regelgeving bijvoorbeeld wordt opgenomen dat bouwprojecten gebruik moeten maken van elektrische voertuigen, tenzij dat onmogelijk is, is het gebruikmaken van dergelijke voertuigen een inherent onderdeel van bouwprojecten en mag het worden meegenomen in de voortoets.

Dergelijke algemene maatregelen lossen niet alleen het probleem op van het moeten maken van een passende beoordeling, maar zorgen sowieso voor minder uitstoot. Een win-win dus. 

Voor het bevoegd gezag ligt dan ook de schone taak om te bezien welke maatregelen met een positief effect op stikstofdepositie voor alle projecten verplicht kunnen worden gesteld, zodat deze maatregelen mee kunnen worden genomen in een voortoets.