‘Onzekerheden hebben bovendien de neiging zich te stapelen: onzekerheid op het ene terrein, bijvoorbeeld inkomen, leidt tot onzekerheid op een ander domein, bijvoorbeeld wonen’, schrijft de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR) in een nieuw rapport. 

‘Hierdoor gaan mensen belangrijke levenskeuzes uitstellen, zoals een relatie aangaan, samenwonen of kinderen krijgen.’ Dat geldt vooral voor jongeren en huishoudens met lage inkomens en de lage middeninkomens, aldus de WRR.  

Er is een relatie tussen onzekerheid en het verschil in gezondheid tussen lagere en hogere sociaaleconomische klassen. Zo ervaren lagere sociaaleconomische klassen doorgaans minder grip op hun leven dan hogere sociaaleconomische klassen. Die groepen scoren vaak ook slechter op het gebied van gezondheid. 

De overheid moet daarom veel nadrukkelijker op zoek naar mogelijkheden om inwoners grip op hun leven te geven, schrijft de WRR. Zoals met wonen en de leefomgeving. 

‘Wonen is meer dan een dak boven je hoofd. Ook de kwaliteit van de directe leefomgeving, bijvoorbeeld van de eigen buurt of van het omringende landschap, is van groot belang voor het welbevinden van burgers.’ 

Voldoende mogelijkheden op gebied van wonen 

‘De huidige krappe woningmarkt stelt uiteraard grenzen aan wat er aan grip mogelijk is. Dat wil echter niet zeggen dat er helemaal niets kan.’ De WRR presenteert de overheid een aantal voorstellen. 

Zo stelt de WRR voor om meerdere mensen hun wachttijden voor een sociale huurwoning te laten optellen als ze gaan samenwonen. 

‘Of maak het makkelijker om sociale huurwoningen te ruilen tussen verschillende gemeenten, voorrang te geven aan ouderen die een schaarse huurwoning achterlaten, of senioren te laten verhuizen met behoud van de oude huur.’ 

Andere voorbeelden die het WRR geeft is het toestaan van wonen in bijgebouwen en het wegnemen van barrières voor verbouwingen of het plaatsen van mantelzorgwoningen.  

Daarbij moeten overheden wel rekening houden met onbedoelde effecten die grip op de leefomgeving bij buren wegneemt. 

Belangrijk voor de grip bij huurders is het terugdraaien van de Wet doorstroming huurmarkt, die huurders de mogelijkheid biedt om tijdelijke contracten af te sluiten, aldus de WRR. Daar worden inmiddels stappen toe genomen. 

Windmolenparken invloed op grip 

Grip speelt daarnaast in de leefomgeving, zegt de WRR. Bijvoorbeeld in het geval van grote windmolenparken. 

‘In sommige gevallen, zoals in het noorden van Drenthe, ervoeren de omwonenden geen enkele grip op wat er ging gebeuren. Dat leidde tot heftige polarisatie en persoonlijke bedreigingen.’ Dit park werd aangelegd door private partijen onder regie van de Rijksoverheid. 

‘Op andere plekken, zoals in Flevoland, zijn de omwonenden veel meer ‘in control’ en is er nauwelijks onvrede en onrust.’ Daar nemen meer dan 90 procent van de omwonenden deel aan de Ontwikkelvereniging Zeewolde en krijgen een deel van de opbrengst van de turbines. 

Randvoorwaarde voor het geven van meer grip aan inwoners, stelt de WRR, is een transparante overheid die voorspelbaar en betrouwbaar is – zowel in woord als in daad – zodat er sprake is van een navigeerbare publieke omgeving.