Ik heb wel eens makkelijkere duidingen moeten geven, maar goed. Ik houd het - los van mijn eigen gevoel - bij de uitslagen, zo nuchter en feitelijk mogelijk. Uitgangspunt is dat de grote winnaar meebestuurt. 

Er zal een veel strakkere regie komen vanuit het Rijk met betrekking tot de ruimtelijke ordening. Co Verdaas kan als nieuwe Deltacommissaris aan de slag met een ambitieuze nieuwe aanpak, waarbij er extra middelen, doorzettingsmacht en ruimte komt voor dijkverhogingen en ruimte voor de rivier en water.  

Het water en bodem leidend principe wordt versneld ingevoerd, waardoor er niet wordt gebouwd in uiterwaarden en andere gebieden die nodig zijn voor de wateropgave of in mijn ogen gewoon te laag liggen.  

Er komt een speciale compensatieregeling voor bewoners en bedrijven die moeten verhuizen uit deze gebieden. In de nieuwe Nota Ruimte krijgen de Deltawerken een nadrukkelijke plek. De druk op de ruimte en ruimteschaarste neemt verder toe.  

Duurzame verstedelijking wordt losgelaten. Nadruk ligt op de bouw van betaalbare en toegankelijke woningen. De roep om een – in mijn ogen- kostbare en complexe nieuw soort Vinex-operatie zal sterk toenemen.  

Eens te meer wordt in berekeningen vanuit het Rijk en rond Prinsjesdag duidelijk bevestigd dat bouwen buiten de bebouwde kom, kostbaar en complex is, zeker ook omdat meer rekening moet worden gehouden met het nieuwe Deltaprogramma. Er moet flink wat geld bij. 

Einde aan Klimaatfonds 

Het ministerie dat gaat over woningbouw krijgt de beschikking over forse budgetten om in alle landsdelen - en zeker buiten de Randstad - nieuwbouwwijken mogelijk te maken. Ik hoop daarnaast - en ben soms positief naïef - dat er een ministerie komt à la VROM dat echt over meer gaat dan alleen wonen. 

Er komt een apart plattelandsfonds voor het transformeren van verouderde vakantieparken, maar ook voor het transformeren van agrarische complexen naar woonwijken. Fondsen voor verduurzaming van woonwijken en het Klimaatfonds worden beëindigd en beschikbaar gesteld voor de aanpak van de woningnood.  

Corporaties krijgen meer ruimte en middelen vanuit het beëindigde Klimaatfonds en aardgasvrije woonwijken voor de aanpak van de woningnood. Snel zal duidelijk worden dat het versneld verduurzamen van de bestaande woningvoorraad vanwege forse daling energielasten zal bijdragen aan meer bestaanszekerheid, maar goed.  

De gewenste extra middelen voor wegenaanleg gaan voor een belangrijk deel naar de ontsluiting van de nieuwe woongebieden. Het straatje-erbij-denken wordt vanwege de hoge kosten, gebrek aan capaciteit en ontbreken van betaalbare en toegankelijke woningen losgelaten. In plaats hiervan komt er een leefbaarheidsfonds voor kleine kernen en dorpen.  

Ik ga ervan uit dat - gelet op de passages over industriebeleid, koesteren mkb, het belang van familiebedrijven en zorgen voor een aangenaam vestigingsklimaat – dat het door het vorige Kabinet in gang gezette ruimte voor economie programma wordt voorgezet en een plek krijgt in de nieuwe Nota Ruimte.

Strakkere regie ruimtelijke ordening  

Er wordt expliciet naast het behoud van bestaande bedrijventerreinen, ruimte gereserveerd voor de groei van circulaire bedrijven en het minder afhankelijk willen zijn van grondstoffen- en materiaalstromen en de gevreesde EU wet- en regelgeving op dat gebied. In lijn met de verwachte strakkere regie op de nationale ruimtelijke ordening is ruimtelijk-economisch beleid weer terug van weggeweest.  

Dit gaat gevolgen hebben voor de rem op de ontwikkeling van logistieke, industriële en agrarische bedrijventerreinen die voor hun groei en openstaande vacatures afhankelijk zijn van arbeidsmigranten. Er komt namelijk een rem op arbeidsmigratie.  

Onduidelijk is of er een uitzonderingsclausule komt voor kenniswerkers die werkzaam (willen) zijn in een van onze top innovatieclusters en Brainport Eindhoven als motor van de Nederlandse economie in het bijzonder. 

Klimaatrisico's niet negeren   

De kiezer heeft een krachtig signaal afgegeven. Het is niet per se mijn keuze. De wetenschappelijke bewijslast is echter zo klip-en-klaar dat ook deze coalitie de enorme klimaatrisico’s gewoon niet kan negeren. Klimaatrisico’s bepalen een groot deel van de waarde van bestaande en nieuwe woningen en daarmee onze bestaanszekerheid.  

Pas op de plaats beleid leidt op termijn tot grote schade en zeker voor de bestaanszekerheid van toekomstige generaties. De besluiteloosheid van de afgelopen 20 jaar op het ruimtelijk en woondomein wat zogenaamd af was, is mede debet aan de huidige woningnood en escalerende strijd om de ruimte 

Denk aan het opheffen van VROM, het loslaten van de maakbaarheidsgedachte vanuit ons poldermodel en het overlaten van veel RO aan de markt heeft ons op enorme achterstand gezet of zoals Hugo de Jonge laatst zei: ‘in de ruimtelijke ordening geldt het recht van de sterkste’.