Commissie m.e.r.: toets Nota Ruimte ook op digitalisering en de wereld van ná 2100

‘De verstedelijking is in 2050 mogelijk meer verspreid over het land dan nu het geval is, omdat meer mensen thuiswerken en de woon-werkafstanden er minder toe doen. Hoewel de ruimtelijke gevolgen van digitalisering in de komende decennia onzeker zijn, is wel duidelijk dat bij keuzes in het ruimtelijk beleid rekening moet worden gehouden met de gevolgen van verdere digitalisering,’ aldus de Commissie m.e.r. in het gisteren verschenen advies.

Digitalisering heeft volgens de Commissie ruimtelijke gevolgen, maar deze krijgen over het algemeen minder aandacht, schrijft ze in het advies. Naast mogelijke verspreiding van verstedelijking wijst de adviesraad op ruimte die wordt gevraagd door datacentra, ook voor de energievoorziening, en de groei van bedrijfstakken als ICT, cybersecurity en zakelijke dienstverlening.

Nota Ruimte

In de Nota Ruimte worden structurerende keuzes voor de korte termijn en richtinggevende uitspraken voor de lange termijn in samenhang gepresenteerd voor 2030, 2050 en 2100. Ter ondersteuning van de besluitvorming over de Nota Ruimte wordt een milieueffectrapport (MER) opgesteld, in dit geval een planMER.

De minister voor VRO vroeg de Commissie m.e.r te adviseren over de inhoud van het op te stellen planMER. Feitelijk reageerde de Commissie op de Notitie Reikwijdte en Detailniveau (NRD) waarin het ministerie beschrijft welke onderwerpen (reikwijdte) in de planMER worden onderzocht en met welke diepgang (detailniveau).

Hoogwaterveiligheid

De Commissie constateert dat vooral hoogwaterveiligheid en verstedelijking bepalend zijn geweest voor de samenstelling van de (ruimtelijke, red) varianten (beschreven in de NRD, red.) die variëren in 'doorgaan op de huidige voor tot water meer ruimte geven'.

Omdat er meer keuzes zijn die de kwaliteit van de leefomgeving zullen bepalen adviseert de Commissie m.e.r. om ook beleid rondom zoetwaterbeschikbaarheid en -kwaliteit, de luchtvaart, de energietransitie, natuur, het landelijk gebied (met inbegrip van Water- en Bodem Sturend) en de grote wateren en de Noordzee expliciet op te nemen in de varianten.  

In het advies gaat verder veel aandacht uit naar hoogwaterveiligheid. De langetermijn-horizon tot 2100 is naar smaak van de Commissie m.e.r. te kort. Het adviseert dan ook om verder door te kijken dan 2100, omdat daarna de mogelijke langetermijngevolgen van hoogwaterveiligheid en klimaatverandering pas écht zichtbaar zijn.

‘Gevolgen na 2100 zouden een rol moeten spelen in de richtinggevende uitspraken voor de lange termijn. Geef aan of en hoe er onderweg daarnaartoe ruimte is om over te stappen op aangepast beleid’, schrijft de adviesraad, die onder voorzitterschap staat van voormalig Planbureau voor de Leefomgeving-directeur Hans Mommaas.

Klimaattoets

De Commissie m.e.r. adviseert om de robuustheid en de adaptiviteit van de keuzes in de Nota Ruimte in ieder geval te toetsen tegen een achtergrond van klimaatverandering, en rept over een ‘klimaattoets’.

‘Neem voor het aspect waterveiligheid/zeespiegelstijging een doorkijk naar de verre toekomst. Daarmee komt in beeld welke onvermijdelijke keuzes het Rijk al op de korte termijn moet maken om randvoorwaarden te bieden aan de ruimtelijke inrichting/leefomgeving richting de verdere toekomst’, schrijft de Commissie.

Keuzes voor de balans tussen natuur en landbouw moeten in de varianten nog meer specifiek worden uitgewerkt, aldus het advies. De Nationale Ruimtelijke Hoofdstructuur - waaronder een weergave op kaart van de visie - is volgens de Commissie een belangrijke concretisering ten opzichte van de NOVI (Nationale Omgevingsvisie, de voorloper van de Nota Ruimte, red.) 

De Commissie adviseert om de varianten uit te werken met een helder doel voor ogen. 'Ga daarbij ook in op zoetwater, luchtvaart, energietransitie en de Noordzee. Werk daarnaast keuzes voor natuur en landbouw uit. De samenhang tussen deze keuzes is belangrijk om de gevolgen voor de kwaliteit van ruimte en omgeving te kunnen beoordelen. Dat is essentieel omdat de vele opgaven in Nederland met elkaar concurreren om ruimte', aldus de Commissie m.e.r.