Transformatie Heilig Hartkerk Deventer tot School voor Persoonlijk Onderwijs
Foto: Architectenbureau BA32
Waar in de Heilig Hartkerk in Deventer vroeger nog van God geleerd werd, wordt er in het hier en nu lesgegeven door docenten. De School voor Persoonlijk Onderwijs is daar in 2021 ingetrokken met jaarlijks maximaal 400 leerlingen. Het ontwerp is afkomstig van architectenbureau BA32.
‘We hebben verschillende ruimtelijke onderzoeken gedaan om in kaart te brengen wat technisch haalbaar is’, zegt architect Romke Lemstra van advies- en architectenbureau BA32 tegen Architectuurcentrum Rondeel. ‘Daarnaast onderzochten we wat ruimtelijk wenselijk is. Deze twee factoren hebben we gecombineerd tot het ontwerp’.
De kerk is een gemeentelijk monument. Dit geldt voor het interieur en het exterieur. Dit beperkt de mogelijkheden en was voor BA32 een uitdaging om creatief te ontwerpen. Het kerkgebouw bevat vijf leslokalen op de begane grond, vier op de eerste verdieping en twee op de tweede verdieping. Het orgel is er niet meer, maar het design van de box waar je nu naar kijkt, doet erg aan orgelpijpen denken, zo vertelt Lemstra.
De school huisvest maximaal vierhonderd scholieren. Die menselijke maat houdt de organisatie eenvoudig en de sociale omgeving veilig. Docenten en schoolleiding zijn makkelijk benaderbaar voor leerlingen: er is geen lerarenkamer of directiekantoor waar ze zich afzonderen. Om iedere leerling voldoende aandacht te geven zitten er gemiddeld zestien leerlingen in de klas.
Naar de site van de architect
Klooster Marienhage is nu DomusDela: plek voor ontmoeting
Foto: Diederendirrix
In DomusDela kun je laten zien wie je werkelijk bent. DomusDela eert de gastvrijheid van het oude klooster Mariënhage, maar wel in een nieuw jasje. Van hotel tot feest voor elektronische muziek en van hotel tot uitvaart: in het hart van Eindhoven kun je voor van alles terecht.
‘DomusDela is een nieuw brandpunt van architectonische-, stedenbouwkundige, culturele en sociale verbinding op het kruispunt van heden en verleden’, aldus Bert Dirrix, architect en partner van het bureau Diederendirrix. ‘Met deze geheel nieuwe dynamiek is Eindhoven een belangrijke stedelijke hotspot rijker.’
In het hart van het Eindhovense centrum, met op de top van de kerktoren een Jezusbeeld, staat het DomusDela: een plek voor ontmoeten in verschillende vormen. Je kan hier iets eten bij Brasserie Rita of overnachten in het boutique Hotel Mariënhage. In de verschillende authentieke gebouwen zijn ook concerten, lezingen, recepties of evenementen te bezoeken.
In 2017 werd het complex overgedragen van de Orde van de Augustijnen naar uitvaartorganisatie Dela, ook gevestigd in Eindhoven. De Paterskerk, het Augustijns Instituut, het gymnasium en de kapel Augustinianum kwamen in handen van Dela en werden naar ontwerp van Diederendirrix architecten en Architecten|en|en getransformeerd. Buro Lubbers verzorgde het landschapsontwerp.
Het ontwerp voor de transformatie van het kloostercomplex ontving verschillende prijzen, waaronder de Publieksprijs BNA Beste Gebouw van het Jaar in 2020 en de Dirk Roosenburgprijs 2021 (publieksprijs).
‘Met de realisatie van DomusDela heeft het complex een nieuwe, duurzame, toekomstbestendige plaats in de Eindhovense gemeenschap gekregen. Het is een verrijking voor Eindhoven’, zo luidt ook een juryrapport van de Van Abbepenning.
Buren ontmoeten elkaar in de Sint Petruskerk in Vught
Foto: MBVDA
DePetrus is een ontmoetingsplek voor inwoners en bezoekers van Vught en omstreken. In het kerkgebouw zijn na de restauratie in 2018 vijf functies geborgd die bezoekers voorziet van een kopje koffie tot grote evenementen.
‘Kom binnen om te snuffelen tussen de boeken, om mee te doen met een cursus of activiteit, om een leuk cadeautje te kopen, de kunst of het gebouw te bewonderen, of gewoon om de krant te lezen onder het genot van een heerlijk kopje koffie of thee.’ Zo luidt de uitnodiging op de site van DePetrus.
In het kerkgebouw zijn verschillende ‘bewoners’ te vinden: Bibliotheek Vught biedt een uitgebreide en gevarieerde collectie lees-, reis-, kook-, studie- en stripboeken. In DePetrus kun je ook terecht voor dagverse kranten en tijdschriften, gratis wifi, vele activiteiten, prettige werkplekken. Ook zijn er ruimtes te huur voor bijvoorbeeld een vergadering, receptie, lezing of optreden.
DePetrus is ook thuis voor het Vughts Museum, vrijwilligersorganisatie Welzijn Vught, fairtradeproducten van de Wereldwinkel en stichtingen Anders Bezig Zijn en DePetrus.
In en om de Rijksmonumentale Petruskerk van bijna 58 meter hoog zijn allerlei mooie details te bewonderen en komen verhalen tot leven. ‘De vijf functies zijn zodanig vermengd dat ze samensmelten’, zo omschrijft Architectenweb het project. ‘Door de kasten, tafels en vitrines in de kerk op rails te zetten kan het volledige middenschip in een oogwenk leeggemaakt worden voor grote evenementen en gala’s.
‘Een opvallend meanderende insteekvloer – ontworpen door MBVDA – maakt ruimte voor extra huurders op de eerste verdieping en biedt beschutting op de begane grond waar nodig.’
Boeken en koffie in de Dominicanenkerk in Maastricht
Foto: SATIJNPlus Architecten
Al is er één kerk dat breed bekend staat om haar vindingrijkheid in nieuwe invullingen, dan is het de Dominicanenkerk in Maastricht. Al tijden een uit de klauwen gewassen boekwinkel met café, maar voorheen nog tal van andere functionaliteiten. Met een begane grond en twee verdiepingen aan boeken, kun je hier als bezoeker uren ronddwalen.
Na 1927 kreeg het kerkgebouw al andere activiteiten: de kerk in gebruik genomen als concert- en tentoonstellingszaal. Hier is ook carnaval gevierd, er werd tijdelijk een postkantoor gevestigd en er was ruimte voor verschillende feesten en exposities.
Sinds 2007 is er voornamelijk boekhandel gevestigd. De Dominicanenkerk is een rijksmonument. Een jaar later riep de Britse krant The Guardian de boekhandel Selexyz Dominicanen uit tot ‘mooiste boekwinkel ter wereld’. In juli 2015 scoorde de Dominicanenkerk nog een zevende notering op CNN's lijst van achttien coolste boekenwinkels.
Tot tweemaal toe werd door twee verschillende eigenaren faillissement aangevraagd. In maart 2014 werd de winkel dankzij een crowdfundingsactie, waarbij een ton werd opgehaald, door de oorspronkelijke franchisenemer gekocht van de curator. De kerk en boekwinkel is nog altijd open voor bezoekers.
Het interieurontwerp is afkomstig van het bureau Merkx + Girod uit Amsterdam. ‘In het kader van de “reversibiliteit” zijn de noodzakelijke nieuwe constructies als ‘losse elementen’ in het gebouw geschoven. Er is veel aandacht geweest voor de consolidatie en restauratie van de eeuwenoude fresco’s en gewelfschilderingen’, zo schrijft SATIJNPlus Architecten op hun website.
Naar de site van de boekwinkel
Cultuur en overnachten in de Utrechtse Westerkerk
In de voormalige Westerkerk worden al lang geen diensten meer gegeven. Het is nu een van de locaties van Bunk, een locatie waar eten en overnachten samenkomen, maar waar ook veel kleinschalige culturele activiteiten worden georganiseerd. In Amsterdam bestaat het concept van Bunk ook, eveneens in een ‘heilig huisje’
‘Op een steenworp afstand van het meest centrale station van het land hebben we een voormalige kerk omgebouwd tot een betaalbaar hoofdkwartier voor je volgende stedelijke avontuur’, zo is te lezen op de site van Bunk Utrecht. ‘Het is waar locals komen om samen te werken en contacten te leggen, en waar reizigers komen om tot rust te komen.’
Bunk Utrecht bevindt zich in een monumentale kerk, getransformeerd naar de wensen van moderne reizigers en betrokken buurtbewoners. De kerk heeft zijn eigen geschiedenis. Rond de Utrechtse Domtoren stonden meerdere kerken in alle windrichtingen. De Westerkerk was één van die vier gereformeerde protestantse kerken, die haar laatste dienst gaf in januari 2018.
De kerk is nu weer open als Bunk. Het wereldberoemde Quellhorst-orgel blijft natuurlijk doorspelen. Zondagochtenddiensten zijn er niet, die zijn vervangen door avondconcerten voor nachtdieren die meer willen dan enkel een orgelklank.
De Westerkerk is niet de enige kerk die is getransformeerd door Bunk, ook in Amsterdam is een gebouw nieuw leven ingeblazen. ‘Onze monumentale kerken zijn een kruising tussen een hostel, een hotel, een restaurant, een coworking space, een kunstgalerie en een culturele evenementenlocatie. Een thuis ver van huis.’
Geestelijk vader en initiatiefnemer van Bunk is Robin Hagedoorn, die ook het concept bedacht en eindverantwoordelijk was voor het interieurontwerp. De vestigingen in Utrecht en Amsterdam zijn elk door een aparte architect ontworpen. In beide gevallen is de sfeer en beleving van een kerk zoveel mogelijk bewaard gebleven in het nieuwe ontwerp.
Pieter Stuyvesantkerk in Peperga onderdeel van reeks kerk-B&B's
Foto: Heilige Nachten
In de Pieter Stuyvesantkerk in Peperga, Friesland is het mogelijk om in je eentje of met eigen gezelschap de nacht door te brengen. Van indrukwekkend groot, tot knusse 'huiskamer', van stad tot platteland: via het platform Heilige Nachten zijn overnachtingen te boeken in kerkjes en kloosters door heel Nederland.
‘Je voelt je direct thuis in dit gezellige kerkje in Peperga. Kom hier voor rust en reflectie, of gewoon voor een gezellig samenzijn met je leukste mensen’, schrijft Heilige Nachten op de website. ‘Geniet van een drankje met uitzicht op de maan door de hoge ramen en breng de nacht door in het comfortabele hemelbed.
Recensies op de ‘advertentie’ van de Pieter Stuyvesantkerk geven goed weer hoe overnachten in zo'n 'heilig huisje’ voelt: ‘De sfeer van de kerk, het kerkhof, het heerlijke slapen in zo’n grote ruimte. Ik vind het een aanrader!’, aldus een bezoeker. Een andere bezoeker voegt toe: ‘Slapen met zicht op het kerkorgel, de preekstoel én de flonkerende sterren door de hoge ramen, wat een geweldig verjaardagscadeau!’
Heilige Nachten faciliteert overnachtingsmogelijkheden in elf kerken door heel Nederland. Zij hopen hiermee zoveel mogelijk kerkgebouwen te redden van leegstand en verval, met als bijvangst dat nieuwsgierige bezoekers een onvergetelijke ervaring krijgen op een unieke locatie.
Kerken kunnen zich voor Heilige Nachten aanmelden voor het structureel openstellen van hun gebouw, dat kan voor een pop-up concept of een eigen gecreëerde Bed & Breakfast. Een deel van de inkomsten komt namelijk direct bij die kerk terecht. Initiatiefnemers Sanne en Jennemie hopen zo belangrijke stukjes cultureel erfgoed te bewaren.
Naar de site van Heilige Nachten
Trouwen nieuwe stijl in de Broerekerk in Bolsward
Foto: Jelle de Jong
Het oudste gebouw van Bolsward, de Broerekerk, werd in 1980 verwoest door een grote brand. Wie deze locatie nu afhuurt voor een bruiloft of ander evenement, zal dat amper opvallen door het subtiele en lichte ontwerp. In 1986 werd de kerk als ruïne weer opengesteld.
Het rijksmonument is in het restauratieproject helemaal ongemoeid gelaten, inclusief glasresten in de ramen, mos en hier en daar opkomende begroeiing. Met een aantal contrastrijke ingrepen is voor bezoekers goed zichtbaar wat bij de oorspronkelijke kerk hoort en wat er later aan is toegevoegd om de kerk te beschermen.
De ontwerper, architect Jelle de Jong uit Lemmer, wist verschillende dilemma's voor het hergebruik op te lossen door de restanten van het gebouw te overkappen met glas. Dit oudste monument van Bolsward kreeg in 2006 een bijzondere glazen overkapping.
‘Het dak is opgehangen aan stalen spanten in de oude daklijn. Daarmee is dit belangrijke gebouw ook terecht terug in het silhouet van de stad’ aldus een omschrijving van Archidat Archtitectuur over het ontwerp van De Jong. ‘Om weer een interieurgevoel te krijgen zijn de aanwezige straatklinkers vervangen door een nieuwe bedekking van natuurstenen tegels die op een afstandje langs de muren zijn gelegd. Grote glasplaten voor de gevelopeningen voorkomen nu het inregenen.’
Onder deze bijzondere overkapping kan de kerk weer een maatschappelijke functie vervullen, terwijl het karakter van monument behouden blijft. Op de dagen waarop de Broerekerk niet is verhuurd, is deze voor eenieder open van 's ochtends circa 9.00 uur tot 's avonds circa 18.00 uur. In de winter gaat het hek iets eerder dicht. Op zaterdagen en zondagen gaat het hek om ongeveer 10.30 uur open.
In 2008 behoorden de Restauratie annex Overkapping Broerekerk tot de vijf beste projecten in Friesland genomineerd voor de Vredeman de Vries Prijs.
