Dit artikel verscheen eerder in vakblad Groen. Klik hier voor meer informatie

Groenpartijen Idverde Realisatie vestiging Rotterdam en de stadsboswachter zullen de kwekerij beheren en meten onder andere de biodiversiteit.

In de kwekerij in de Rotterdamse haven worden in eerste instantie 450 bomen gekweekt om aan de groenbehoeften van het Havenbedrijf Rotterdam te voldoen. Deze bomen zullen oude en ongezonde bomen vervangen, maar worden ook gekweekt voor nieuwe groenambities in nieuwere delen van de haven zoals de Tweede Maasvlakte.

Het gaat om soorten zoals de iep, populier en de christusboom. In een bomenvervangingsplan worden de soorten gekoppeld aan locaties in de haven.

Haven is al groener dan je denkt

De realisatie van een boomkwekerij in de drukke Rotterdamse haven lijkt voor sommigen wellicht vreemd, maar volgens Jan Putters, assetmanager Infrastructuur bij het Havenbedrijf Rotterdam is juist het havengebied al heel groen.

‘De meeste mensen denken bij de Rotterdamse haven aan zware industrie. Maar waar mogelijk wordt wel degelijk natuur ingepast.’ Van het Geuzenbos tot aan rijen populieren langs de oostzijde van de Waal: het havengebied is volgens Putters een groot natuurgebied met meer dan tien miljoen vierkante meter gras voor glooiingen en bebossing.’

Het Havenbedrijf haalt haar bomen normaal gesproken uit kwekerijen in Noord-Brabant. Het op eigen grond kweken van bomen is volgens eerste berekeningen kosteneffectiever en draagt bij aan groen- en duurzaamheidsambities van het Havenbedrijf.

Het idee werd bedacht door groenpartijen Stadsboswachter en Idverde Realisatie vestiging Rotterdam, aannemer voor de buitenruimte van het Havenbedrijf Rotterdam. In het contract tussen de haven en Idverde staan doelstellingen over verduurzaming, meer circulariteit en een CO2-neutrale bedrijfsvoering.

In 2026 wil het Havenbedrijf de biodiversiteit op zijn grond met vijf procent hebben verhoogd. De boomkwekerij draagt bij aan die doelstelling, zegt Putters. ‘We weten wat we nu aan vlinders, libellen en sprinkhanen hebben. Door te blijven tellen, kunnen we volgen of deze aantallen verder toenemen.’

Ecologische en publieke impact

De grond voor de kwekerij is afgelopen 15 maart aangeplant en ingezaaid. Hierbij hielpen basisschoolkinderen van Daltonschool Don Bosco en dertig werknemers van het Havenbedrijf zelf. Tot 2027 zal het terrein worden beheerd door Stadsboswachter, met behulp van vrijwilligers uit de omgeving.

De bomen in de kwekerij worden zo ecologisch mogelijk gekweekt. In het geval van het havengebied zijn soorten uitgekozen die goed gedijen op de aanwezige kleigrond. Andere soorten zijn gekozen omdat zij goed gedijen op hardere grond in de haven.

‘We houden de groei en gezondheid van de bomen goed in de gaten’, zegt Willem de Feijter van Stadsboswachter. Naast de groei, meet De Feijter ook de ecologische en publieke impact van de kwekerij. Dat laatste houdt in dat interviews worden gehouden om te peilen hoe bezoekers van het gebied het nieuwe groen waarderen.

Ook de organisatie Stadsnatuur Rotterdam voert metingen uit om de voortgang van het project bij te houden. Zij controleren onder andere of insecten de kwekerij goed weten te vinden en wat er nog extra gedaan kan worden om soorten vast te houden.

‘De bomen moeten ook veel diersoorten aantrekken, geholpen door voorzieningen zoals bijenhotels die ook helpen bij een ecologisch evenwicht’, aldus De Feijter.

‘Het idee alleen al dat we nu die kwekerij hebben, is een gigantische boodschap naar buiten toe’, zegt Putters. ‘We gaan excursies organiseren en veel vrijwilligers betrekken bij het beheer van de jonge bomen.’

De komende vier tot vijf jaar kijken de partners naar het functioneren van de kwekerij. In het geval van succes, wordt al nagedacht over een tweede kwekerij of uitbreiding van de eerste.

Toekomstige uitbreidingen

Het idee van een eigen bomenkwekerij kan volgens Putters en De Feijter in principe ook op andere locaties worden toegepast. Daar zitten wel enkele haakjes aan.

‘Zonder welgemeende duurzaamheidsambities moet je aan zo’n project niet willen beginnen’, zegt Peet Lokker, technisch manager bij Idverde Realisatie vestiging Rotterdam. Hij adviseert geïnteresseerde partijen om al vroeg vrijwilligers te werven die aan dergelijke projecten willen bijdragen.

Stadsboswachter De Feijter ziet het concept vooral slagen bij partijen met veel beschikbare grond. Hij denkt allereerst aan nog te ontwikkelen bedrijventerreinen en woonwijken die nog enkele jaren leegstaan.

‘Op elk stuk lege grond kan je, op voorwaarde dat de grond niet nog vervuild is, alvast nadenken over hoe je de nog te bouwen omgeving wilt vergroenen. Daar hoef je niet mee te wachten tot de woningen of bedrijven er al staan.’

Ook hij pleit voor een goed begeleid proces van aanleggen en onderhoud, met duidelijkheid over waar het gekweekte groen in de ruimte ingezet wordt. In de Rotterdamse haven gebeurt dit. Daar wordt zelfs al gesproken over mogelijke uitbreidingen van de kersverse kwekerij, om ook bij toekomstige uitbreidingen van de haven over voldoende groen te beschikken.

Feijter: ‘Als deze pilot succesvol blijkt, dan kijken we naar ander braakliggende grond voor extra bomen. Maar daarvoor moeten we wel eerst in kaart brengen waar die bomen dan zullen landen. Want je wilt aan de voorkant al dat de bomen een bestemming krijgen.’

Putters van het Havenbedrijf vraag zich daarbij af of er in de toekomst niet andere bomen gekweekt moeten worden. Nu zijn het hoofdzakelijk inheemse soorten. ‘Maar met het nog altijd veranderende klimaat kan je je afvragen of die bomen nog wel geschikt zijn. Misschien planten we over enkele jaren wel nieuwe soorten.’