'Op de korte termijn is het belangrijkste dat we sneller vergunningen voor waterwingebieden krijgen', zegt business development manager Micha Van Aken van Vitens. ‘Als een gemeente 30.000 tot 40.000 woningen wil bouwen, dan is dat in bepaalde regio’s best lastig voor ons. We snappen de belangen, maar we hebben die vergunningen dan echt snel nodig.’

Vitens reageert daarmee op het rapport van het RIVM, waarin wordt gewaarschuwd dat maatregelen nodig zijn voor voldoende drinkwater in 2030.

Voor die langere termijn is het cruciaal dat watervriendelijk bouwen de standaard wordt, zegt Van Aken. Daarvoor zijn aanpassingen in het Bouwbesluit nodig, al kunnen gemeenten ook zelf beleid maken.  

Een Hemelwaterverordening voor de opvang van regenwater op een kavel, bijvoorbeeld. ‘Dat kunnen bewoners dan al gebruiken voor de tuin of het wassen van de auto.’ Gemeenten zoals Amsterdam hebben die al voor nieuwbouw. Vitens pleit ervoor dat alle gemeenten zo’n verordening instellen.

Grijswater of huishoudwater?
Grijswater is licht vervuild water. Bijvoorbeeld uit douche of bad. Dit moet meestal nog worden gezuiverd voordat het weer kan worden gebruikt. Huishoudwater is een term voor water dat kan worden gebruikt voor laagwaardig gebruik en in om huis. Het heeft een lagere kwaliteit dan drinkwater.

Dat regenwater, of water uit de douche, kan na eenvoudige zuivering ook worden gebruikt voor het doorspoelen van het toilet. Daarvoor zijn dan wel speciale leidingen nodig. Toepassen van dit zogeheten huishoudwater staat nog niet in het bouwbesluit, maar is wel een kans om het gebruik van drinkwater te verminderen.

‘Op het moment dat nieuwbouw wordt ontwikkeld, kunnen gemeenten met ontwikkelaars alvast voorbereid zijn op grijswater', zegt Van Aken. ‘Maak nieuwbouwwoningen in de tussentijd ‘recycle-ready.’

Businessplan voor grijswater

Het klopt dat gebiedsontwikkelaars nog niet standaard grijswaternetwerken - of huishoudwaternetwerken - aanleggen, bevestigt gebiedsontwikkelaar BPD. Dat heeft niet alleen met een wettelijke verplichting te maken.

‘We volgen de ontwikkelingen nauwlettend en doen voortdurend onderzoek naar de manier waarop voor woonconsumenten of eindgebruikers in Nederland het gebruik ervan voldoende doelmatig is’, laat een woordvoerder weten.

Wel eist de gebiedsontwikkelaar voor nieuwe gebouwen ‘ultrawaterbesparende’ kranen en toiletten. Ook wordt soms een regenton bij de woning geleverd. Dat is naast de eisen die er in sommige gemeenten zijn voor de opvang van hemelwater.

Divers palet tegen waterverspilling

Dat er versnelling nodig is met nieuwe wettelijke mogelijkheden voor waterbesparing, wil niet zeggen dat er nu niets gebeurt. Zowel Vitens als gebiedsontwikkelaars hebben daar veel aandacht voor. ‘Het is een heel divers palet aan acties die we nu al ontplooien tegen waterverspilling’, zegt Van Aken.

‘Zo kijken we voortdurend naar mogelijkheden om verspilling tegen te gaan in industriële processen, welke besparing we kunnen realiseren bij klanten met slimme meters en wat we in het bouwdomein kunnen verbeteren.’

Er lopen op dit moment pilots waarmee technische mogelijkheden voor standaard waterbesparing worden getest. Zo kijken we samen met drinkwaterbedrijf Dunea of het mogelijk is om een gezin maximaal 50 liter te laten gebruiken. Dat is minder dan de helft van het gemiddelde gebruik in Nederland.

Ook zijn er pilots in Enschede, waar grondwater wordt omgezet in grijswater en zelfs drinkwater, en bij Wonion in Silvolde, waar een compleet circulaire straat wordt gebouwd. ‘Daar laten we zien dat het technisch kan’, zegt Van Aken. Het gaat altijd in samenwerkingen met onder meer corporaties, gemeenten en installatiebedrijven.

‘Bij die pilots lopen we tegen hobbels aan. Zo mogen we als drinkwaterbedrijf alleen drinkwater leveren, geen huishoudwater of regenwater. Daarvoor moeten we ontheffing aanvragen of samenwerking zoeken met partners’, zegt hij.

‘Op het moment dat het grijswater teruggaat in het openbaar systeem, is eerst reiniging nodig. Wie doet dat? Waterschap want afvalwater? Hoe zit het dan met installatie? Over dat puzzeltje maak je aanvullende afspraken.’

Ziek van huishoudwater
Huishoudwaterleidingen zijn eerder als pilot aangelegd door een drinkwaterbedrijf. In de Utrechtse wijk Leidsche Rijn ging het ruim twintig jaar geleden mis toen door een menselijke fout water uit de Lekkanaal in de drinkwaterleiding terechtkwam. Het rivierwater werd nauwelijks gefilterd en mensen werden ziek. Daarop besloot toenmalig staatssecretaris Pieter van Geel grijswaterlevering door drinkwaterbedrijven te verbieden.

Zodra de techniek is getest en afspraken zijn uitgewerkt, is de politiek aan zet, vindt Vitens. Die moet dan snel die proven technology als eis neerleggen in het Bouwbesluit en Drinkwaterbesluit.

‘Water en bodem sturend’ is al het uitgangspunt in politiek Den Haag. ‘Daarin staat al wel de wens om 20 procent water te besparen bij consumenten en bedrijven. Dat is al een haakje’, zegt Van Aken.

Overleggen over technologie

In de tussentijd kunnen gemeenten deze technologie alvast ter sprake brengen in overleggen met bouwers, corporaties en gebiedsontwikkelaars. ‘Gemeenten kunnen wel nadenken met ontwikkelaars. Zoals nu al voorbereidingen te treffen voor grijswaternetwerken.’

Ook voor de openbare ruimte zouden gemeenten volgens Vitens al moeten nadenken over grijswateropvang en zuivering. Zodat je dat in de toekomst misschien kunt gebruiken voor toiletspoeling. ‘Klimaatadaptie snappen gemeenten, het is maar een klein stapje verder naar watervriendelijk bouwen en het opvangen en gebruiken van regenwater.’

‘De watertransitie is van ons allemaal’, zegt Van Aken. ‘Dit ligt niet alleen op bordje drinkwaterbedrijven’