Dit artikel verscheen eerder in Vakblad Groen. Klik hier voor meer informatie.

Brussel heeft al langer een probleem met wateroverlast. Dat komt enerzijds omdat in de ondergrond veel water zit. De stad is gebouwd aan de oevers van de rivier de Zenne. De stadsnaam is afgeleid van het Frankische Bruocsella, wat later Broekzele werd en dat betekent ‘nederzetting (zele) bij het moeras’. Dat zegt dus genoeg. Hedendaagse gebouwen worden tot 80 meter gefundeerd. Om ondergelopen kelders en parkeergarages te voorkomen draaien op 40 meter diepte continu installaties om het water weg te pompen. 

Omdat de stad veel beton bevat, absorbeert de ondergrond nauwelijks nog het water. Brussel kent grote hoogteverschillen van wel 60 meter en bij stevige regenbuien vloeit het water van de hogergelegen delen van de stad naar de valleien. Om Brussel bestendiger te maken voor de klimaatverandering, moet de stad en het gewest worden onthard en vergroend. Zo moet in de hogergelegen delen, zoals de Louizalaan, het water beter vastgehouden kunnen vasthouden. 

Water niet meer een bron van problemen, maar kostbare grondstof 

Brussel wil, zoals ze dat noemen, een sponsstad worden, waar water niet langer een bron van problemen is, maar een kostbare grondstof en waar regenwater infiltreert en nuttig gebruikt wordt. Daarvoor is het noodzakelijk om de infrastructuur aan te passen. Zo werken Brusselse waterbeheerders aan dynamische beheer van de stormbekkens.

Gewoonlijk blijven die leeg, tot er een grote storm komt. Maar als er dan een grote regenbui valt, werken de stormbekkens soms niet. Het regenwater blijft in de riolen die dan overstromen in de waterlopen. Met dynamisch beheer moeten de bekkens vaker en vlugger vollopen en leeglopen. Zo verminderen ze de overstort van riolen in rivieren en het risico op overstromingen. 

Bomenplan 

Onderdeel van de vergroeningswens is het Bomenplan dat de Stad Brussel in 2019 heeft gemaakt voor de periode 2020-2030. Stad Brussel stelde een plan op om het openbaar bomenerfgoed te ontwikkelen en te beschermen; het Bomenplan 2020-20301 moet de stad veerkrachtiger en aangenamer maken om in te leven. De bomen, of bij uitbreiding de natuur, in de stad zijn dan ook een centraal aandachtspunt in stedelijk beleid. Naast het behouden van het bestaande bomenerfgoed, wil Brussel het aantal bomen vergroten.  

Zo heeft de dienst Brussel Mobiliteit (die zich bezighoudt met voorzieningen, infrastructuur en vervoer), de vorige winter 1550 bomen van 150 verschillende soorten geplant, boven op de 35.000 bomen die al langs de Brusselse gewestwegen staan. Ook op rotondes en bermen is meer groen gekomen, om ervoor te zorgen dat het water makkelijker de grond in kan sijpelen.  

In 2021 werd er nog eens 2 miljoen euro extra uitgetrokken om het grijs in de stad te vervangen door groen als klimaatadaptieve maatregel. Bij het uitvoeren van nieuwe projecten, streeft Brussel Mobiliteit ernaar dat 15 procent uit ontharde oppervlakte bestaat, volgens Inge Paemen van de dienst. Er is ook een medewerker die specifiek op zoek gaat naar plekken die nog onthard kunnen worden. 

Brussel Mobiliteit voert daarnaast sinds het najaar van 2020 plaatselijke projecten uit die de waterdoorlaatbaarheid van de bodem verhogen en het beheer van afvloeiend regenwater verbeteren. 'Door al deze kleine ingrepen samen te voegen, bereiken we ons doel: de stad aangenamer maken voor haar inwoners, de luchtkwaliteit verbeteren en ons wapenen tegen de gevolgen van de klimaatverandering', aldus Elke Van den Brandt, minister van Mobiliteit en Openbare Werken.

 

Dolomiet

Een onderdeel van de vergroeningsacties betrof het laatste deel van de Louizalaan in Brussel, ter hoogte van tramhalte Legrand. De Louizalaan (Frans: Avenue Louise) is een lange laan die loopt van het Louizaplein naar het Ter Kamerenbos in het zuiden van Brussel, over een lengte van circa 2,7 kilometer. De laan, vernoemd naar prinses Louise, de oudste dochter van koning Leopold II, telt naast winkels buitenlandse ambassades en historische monumenten. Het deel rond tramhalte Legrand bevindt zich in het rijkste stuk van Brussel. 

'Er was gewoon een grasveld met een monument, met in het midden een heel grote weg van 4 meter breed en veel dolomiet', zegt Franky Vandeputte, verantwoordelijk voor verkoop en advies in België, Luxemburg en Frankrijk voor Boomkwekerij Udenhout die het plantgoed voor het project heeft geleverd. 'Recente studies hebben bewezen dat die grasvelden, als die heel droog zijn, heel veel hitte produceren, zeker in combinatie met die stenen.'

‘Recente studies hebben uitgewezen dat grasvelden heel veel hitte produceren’ 

Het gebied werd daarom omgevormd tot een groene zone waarbij de grasstroken werden beplant met bomen en struiken die een verkoelend effect hebben. De voetpaden werden aangepast omdat de verharding, die uit dolomiet bestond, moest worden vervangen, vertelt Vandeputte. Dolomiet wordt vanwege de goede bindende werking met name toegepast op looppaden en opritten.

De verharding van de paden werd vervangen door een mengsel van aggregaten en een bindmiddel die een goede waterinfiltratie mogelijk maken. Om het wortelstelsel van de bomen en struiken niet te beschadigen werd een zuigtechniek toegepast om het dolomiet te verwijderen.  

Doorlaatbaarheid 

De heraanleg en herinrichting van de groenzone van 6000 vierkante meter aan het einde van de Louizalaan is in mei 2022 voltooid. Er werden bomen geplant en 900 vierkante meter werd onthard. Het is nu een aangename ruimte, ontworpen om een maximale doorlaatbaarheid van de bodem te garanderen. Vandeputte vertelt dat gespecialiseerde teams van Brussel Mobiliteit bij Udenhout op bezoek zijn geweest om zorgvuldig verschillende soorten bomen te kiezen, ook voor andere projecten in de stad.

In totaal had de dienst 150 verschillende soorten bomen nodig. Dat Udenhout in Brussel aan de slag kon, is niet zo vreemd want de kwekerij levert al veel langer bomen voor allerlei projecten, mede dankzij een contract met de Nederlandse landschapsaannemer Krinkels die ook actief is in Frankrijk, Duitsland, Verenigd Koninkrijk en België. 

Udenhout leverde voor de Louizalaan ruim dertig bomen, voornamelijk grote meerstammige struiken waaronder enkele minder courante soorten, een paar vormbomen, bollen, heesters en vaste planten. In de vernieuwde groenzone staan nu onder meer slangenesdoorn, papieresdoorn en katsuraboom. Verder onder meer veelbloemige kornoelje, grootbloemige kornoelje, sierkers en staartaar. 

Regenwaterbeheer 

Bij de herinrichting van de groenzone aan de Louizalaan legden Boomkwekerij Udenhout en Krinkels ook zogenaamde regentuintjes aan die bestaan uit een ondiepe, beplante verlaging (wadi) die bij geïntegreerd regenwaterbeheer wordt gebruikt als behandelings- en opslagtechniek. Die aanpak vormt volgens Vandeputte een goede oplossing om de reabsorptie (‘teruglevering’) van regenafvoer door de bodem te vergroten. Op delen van het voetpad waar niemand wandelt werden hiertoe bomen geplant. 

'Ik vind het heel mooi geworden', zegt Vandeputte die zelf dicht bij Brussel woont. 'Je ziet dat het gebied daadwerkelijk wordt gebruikt en de bankjes die er zijn geplaatst, zitten regelmatig vol. Het is er proper en het wordt gerespecteerd. De vuilbakken worden gebruikt en dat is belangrijk; als mensen geen respect hebben zullen ze hun afval op de grond gooien. Dat is hier niet het geval. De firma Krinkels heeft de nazorg goed opgevolgd, water gegeven en de wilde planten weggehaald. Als het netjes is, dan zullen de mensen het ook meer respecteren.'