Duitsland telt bijna twee miljoen Plattenbau-woningen, in typische DDR-flats van in elkaar geklikte prefab lagen beton. Corporatie Howoge, één van de grootste van Berlijn, ziet er kansen voor het oplossen van de Duitse woningnood: ze optoppen met twee extra woonlagen. De eerste pilotprojecten zijn bijna klaar, meldt de NOS. 

Het is een aanpak die ook hier kansen biedt. Op verschillende plekken in Nederland wordt er al mee geëxperimenteerd. In onder meer Rotterdam, Groningen, Haarlem, Amsterdam, Vlaardingen, Rijswijk en Zwolle worden bovenop oudere woningen, winkelcentra of pakhuizen nieuwe woningen toegevoegd. Veelal van hout, om het gewicht te drukken. Het gaat om aparte woningen, dus niet uitbreiding van een bestaande woning.

Dit soort projecten zijn pas het topje van de ijsberg, als je verschillende onderzoeken moet geloven. Met het splitsen, uitbouwen en optoppen van huidig corporatiebezit kunnen potentieel 221.000 woningen worden toegevoegd, berekende KAW Architecten. Vooral naoorlogse portiekflats zijn hiervoor geschikt. De daken van winkelcentra bieden nog meer kansen, aldus KAW. Daar is ruimte voor nog eens 86.000 extra huizen. 

‘Gratis grond op de daken’

KAW staat niet alleen in het aanwijzen van de potentie van optoppen. In opdracht van het ministerie van BZK deed Platform31 vorig jaar onderzoek naar het hoe en wat van extra lagen op bestaande bouw. De kennisorganisatie deelde geen maximale eindgetallen, maar concludeerde wel dat slimmer inpassen in al verstedelijkt gebied jaarlijks 5.000 tot 10.000 extra woningen kan opleveren. Optoppen is daar een onderdeel van.

‘Galerijflats, portiekflats, kantoren, winkels, het biedt allemaal kansen. Er ligt in feite gratis grond op de daken’, zegt Frank Wassenberg. Volgens de projectleider bij Platform31 heeft optoppen zeker potentie als één van de manieren om efficiënter met bestaande bouw om te gaan, mits aan basisvoorwaarden als een voldoende stevige constructie wordt voldaan. Ook moet de gemeente zorgen dat welstandsnormen en parkeernormen in lijn zijn met optopambities.

Koppelen aan verduurzaming

Wassenberg zie bij het optoppen kansen voor de energietransitie. ‘Als je toch al een dak extra gaat isoleren, kan dat net zo goed met het toevoegen van één of twee extra woonlagen. Dat duurzame aspect is ook de manier om VvE’s in galerij- of portiekflats enthousiast te maken. Als je die lagen toevoegt, kun je meteen ook investeren in de verduurzaming van de onderliggende woningen. Want je moet bewoners wel wat te bieden hebben. Datzelfde geldt voor een corporatie als eigenaar.’

Het is een insteek die eerder werd onderzocht door studenten van de TU Delft, verenigd in de Symbiotic Urban Movement. Zij bedachten ‘energiepositieve optopping’. Modules van twee extra woonlagen moeten niet alleen woonruimte toevoegen, maar ook energie opwekken voor het gehele gebouw. De module haalt stroom uit zonne-energie en fungeert als een batterij voor het oude gebouw. Ook vangt het regenwater op. De studenten zoeken nu samen met onder meer de gemeente Den Haag naar goede testlocaties.

Dit is een geupdate versie van het artikel 'Duits 'optoppen' biedt ook in Nederland kansen', dat maandag op Stadszaken verscheen