Heijnen sprak na de Transportraad met Eurocommissaris Adina-Ioana Valean. De Roemeense gaf eerder al aan dat Nederland ten minste een marktanalyse zou moeten maken voordat de NS de opdracht krijgt. Dat wilde de Tweede Kamer niet. ‘En die is in Nederland de baas’, zei Heijnen tegen programmamaker Sven Kockelmann. Dat was ook de boodschap die ze meenam naar Brussel.
Volgens Nederland is zo’n marktanalyse verplicht vanaf 2023 en kan in 2022 zonder die analyse een onderhandse gunning worden afgegeven. De Landsadvocaat had Heijnen verzekerd dat Nederland zich geen zorgen hoeft te maken. Nadat de bewindsvrouw een ‘gepeperde’ brief uit Brussel kreeg, is ze opnieuw naar de Landsadvocaat gestapt. Die was minder zeker dan eerst, zei ze tegen Kockelmann. ‘Er zit een verschil tussen gelijk hebben en gelijk krijgen.’
Het Nederlandse parlement weigert de marktanalyse en dus is de verwachting dat de Europese Commissie Nederland in gebreke zal stellen. ‘Dat zit er wel vrij dik in.’ Of zo’n procedure inderdaad zal volgen is nog niet duidelijk. Tegen Heijnen zei Valean dat ze zich met haar team ging beraden.
Buitenlandse partijen willen op het hoofdrailnet
Waar tot nu toe de NS vrij zeker was van de onderhandse gunning op het hoofdrailnet, roepen buitenlandse partijen nu nadrukkelijk op tot een openbare aanbesteding. Het gaat onder meer om Arriva, in handen van Deutsche Bahn, de Franse ondernemingen Transdev (Connexxion) en Keolis, Qbuzz, met Italiaanse eigenaren, en het van oorsprong Israëlische EBS.
Deze vervoerders zijn al jaren actief in Nederland en willen uitbreiden op het spoor. Het gaat ze niet zozeer om de intercity’s; ze zijn vooral geïnteresseerd in de exploitatie van stoptreinen aan de randen van het net. Vanuit belangenclub Federatie Mobiliteitsbedrijven Nederland (FMN) spanden ze vorige maand een kort geding aan wegens de gunning. De kortgedingrechter verwees naar de Europese rechter.
Arriva heeft al een voet tussen de deur in het hoofdrailnet. De vervoerder start volgende week als eerste naast de NS op het hoofdrailnet met een nachttrein van Maastricht naar Schiphol. Volgend jaar moeten nachttreinen van Groningen naar de Randstad volgen.
