Het Leger des Heils vergeleek de cijfers van afgelopen zomer met die van de zomer van 2021. In zowel de maatschappelijke opvang als in het werkveld was er een flinke stijging van het aantal dakloze mensen, van 4.876 naar 6.016. Dit is het totaal van mensen dat in de zomermaanden in de nachtopvang of de 24-uursopvang verbleef en mensen die het Leger registreerde op straat.

Daarbij gaat het om relatief veel jongeren: het Leger des Heils zag 50 procent meer dakloze 18- tot 22-jarigen. Het gaat om jongeren die vastzitten in de maatschappelijke opvang en waarvoor (nog) geen woning of begeleide woonplek beschikbaar is. In de praktijk gaat het waarschijnlijk om meer mensen. Veel jongeren zijn volgens het Leger ‘simpelweg niet in beeld’ bij de opvangorganisaties. 

De cijfers van het Leger wijzen op een grotere landelijke trend, bevestigt Esmé Wiegman, directeur van branchevereniging voor dak- en thuisloze mensen Valente. ‘Het Leger des Heils is actief in heel Nederland, dus dit zijn geen lokale of regionale ontwikkelingen. Wij horen van andere leden ook vergelijkbare geluiden.’ 

Gebrek aan huisvesting reden nummer één 

De voornaamste oorzaak voor het stijgende aantal dakloze mensen is gebrek aan huisvesting, zegt woordvoerder Menno de Boer van het Leger des Heils. ‘Als je dakloos bent, ben je vooral bezig met overleven. Een eigen plek hebben is dus heel belangrijk. Pas dan kun je nadenken over zaken als werk, verslaving of contact met de familie.’ 

Voor jongeren is het door beperkt budget nog lastiger om een geschikte woning te vinden, zegt Wiegman. Bovendien vallen veel jongeren in een gat na de jeugdzorg. ‘De overgang van de jeugdzorg naar de opvang voor volwassenen is moeilijk. Daarom wordt de jeugdzorggrens soms opgerekt naar 21 jaar, maar dat is uitstel van problemen en geen oplossing.’ 

Onzichtbare daklozen 

Het is niet bekend hoeveel dakloze mensen er op dit moment in Nederland zijn. Het CBS hield het eind 2021 op 32.000 en heeft geen actuelere cijfers beschikbaar. Maar volgens Valente en andere experts is dat een flinke onderschatting. De vereniging schatte eerder in dat het daadwerkelijke aantal dak- en thuislozen in Nederland de 100.000 overstijgt. 

Het Leger de Heils verwacht weinig verbetering in de nabije toekomst. ‘We maken ons zorgen over de komende maanden, want onze cijfers zijn van augustus en de ontwikkelingen van de afgelopen maanden zijn daar nog niet eens in meegenomen’, zegt bestuursvoorzitter Ham Slomp. Daar komt bij dat veel mensen volgens het Leger ‘op de rand van dakloosheid bivakkeren’. Door stijgende kosten en inflatie dreigt een groeiende groep Nederlanders ‘door het ijs te zakken’.  

‘Wonen eerst’ 

Op de langere termijn komt er mogelijk wel verbetering. Minister Hugo de Jonge voor Volkshuisvesting en staatssecretaris Maarten van Ooijen van Volksgezondheid leggen op dit moment de laatste hand aan hun aanpak dakloosheid. Die wordt op 5 december gepresenteerd. Centraal bij de nieuwe aanpak is een focus op huisvesting in plaats van meer opvang. ‘Wonen eerst’, in de woorden van het kabinet. 

Wiegman van Valente: ‘Er wordt op dit moment hard gewerkt aan de laatste teksten. Daarbij is er een heel andere benadering dan in voorgaande jaren. De neiging zou nu kunnen zijn om het aantal opvangplekken uit te breiden. Maar Van Ooijen en De Jonge zien gelukkig in dat dat geen oplossing is. Wonen is dat wel. Voldoende betaalbare en zelfstandige huisvesting moet de prioriteit zijn, waar nodig met ambulante begeleiding.’