'Uit de rechtspraak van het Europese Hof van Justitie in Luxemburg volgt allereerst dat alleen toestemming voor een project mag worden gegeven, als uit onderzoek blijkt dat zeker is dat individuele beschermde natuurgebieden daardoor geen schade oplopen', oordeelt de Raad van State in het tussenvonnis. 'Dat is wat anders dan een beoordeling op een hoger schaalniveau waarvan de wetgever uitgaat.'
De Raad van State wijst er ook op dat de onderbouwing van de bouwvrijstelling in de Wet natuurbescherming niet klopt. Een maatregelenpakket zoals in de wet staat, mag alleen als onderbouwing gebruikt worden als die maatregelen ook echt zijn uitgevoerd en de verwachte voordelen daarvan vaststaan. Dat is niet het geval.
Porthos niet van tafel
De zaak draait om het project Porthos. Daarmee willen Havenbedrijf Rotterdam, Gasunie en EBN vrijgekomen CO2 van industrie afvangen en opslaan in lege gasvelden onder de Noordzee. Tijdens de bouw van een compressorstation komt stikstof vrij. Door de gedeeltelijke bouwvrijstelling hoefde de stikstofdepositie tijdens de bouw niet te worden onderzocht en beoordeeld. De Raad van State zegt nu dat dat onterecht is.
Bij Porthos zijn berekeningen over de stikstofuitstoot tijdens de bouw beschikbaar. MOB krijgt zes weken de tijd om aanvullend onderzoek te doen naar die cijfers. Daarna komt de Raad van State met een eindoordeel over dit project.
Geen algehele bouwstop
‘Als je net een vergunningsaanvraag hebt ingediend, moet je dus aanvullende berekeningen doen', reageert Enno Been, stikstofexpert bij Antea Group. Het gaat dan om de uitstoot tijdens de bouw van zwaar materieel als heimachines en kranen. Been zegt dat er veel te weinig materieel op elektriciteit of waterstof beschikbaar is om overal schoon te kunnen bouwen. Dat kan vooral bij grote projecten tot vertragingen leiden.
Bouwclub WoningBouwersNL wil dat VRO-minister Hugo de Jonge zo snel mogelijk duidelijkheid geeft aan overheden en de sector om verwarring over de vergunningen te voorkomen. 'Wanneer een bouwer kan laten zien, dat de tijdelijke en beperkte toename van stikstof gedurende het bouwtraject geen significante gevolgen voor de natuur zal hebben, moet het voor alle betrokkenen duidelijk zijn dat het project gewoon kan worden uitgevoerd', stelt Coen van Rooyen, algemeen directeur van WoningBouwersNL.
Vereniging van projectontwikkelaars NEPROM is niet verrast over de uitspraak. 'Maar de woningbouwsector wordt nu opnieuw keihard met de consequenties geconfronteerd”, zegt directeur Jan Fokkema. Volgens de ontwikkelaars betekent de uitspraak een extra onzekerheid en vertraging voor veel lopende en te starten woningbouwprojecten. Hij zegt dat door de stikstofproblematiek de woningbouwambities van markt en overheid steeds verder uit beeld raken. 'Deze uitspraak betekent heel veel maatwerk met veel extra onderzoekslasten.'
Koninklijke Bouwend Nederland zegt op Twitter dat de uitspraak dramatisch is voor de bouwsector. 'De bouw zal enorm vertragen. Door de verplichting opnieuw voor elk bouwproject een milieuvergunning aan te vragen zullen de kosten van projecten stijgen en de doorlooptijd van vergunningen toenemen. Het capaciteitsgebrek van vergunningverleners is enorm.'
Een bouwvergunning aanvragen wordt lastiger, maar van een bouwstop is geen sprake, zegt Been. Hij denkt dat bouwers de berekeningen van de uitstoot tijdens de bouw al lang klaar hebben of snel kunnen maken. Als er voor een project toch onvoldoende stikstofruimte is, verwacht hij dat projectontwikkelaars de bouw over meerdere jaren gaan uitsmeren. ‘Als er geen oplossingen komen met salderen, worden projecten waarschijnlijk opgeknipt: volgend jaar 200 huizen, het jaar erop 200 erbij, enzovoorts.’
Nieuwe versie rekentool AERIUS
Been wijst erop dat de stikstofberekeningen binnenkort sowieso over moeten. Op 22 november komt de nieuwe versie van rekentool AERIUS uit. Die gebruiken provincies en gemeenten om de stikstofneerslag van een project uit te rekenen.
Milieuorganisatie Mobilisation for the Environment (MOB) van oprichter Johan Vollenbroek was in 2019 ook verantwoordelijk voor het torpederen van Programmatische Aanpak Stikstof (PAS). Dat was een overheidsregeling tussen 2015 en 2019 waardoor geen milieuvergunning nodig was als een activiteit beperkte stikstofuitstoot gaf. Een melding was voldoende. Op verzoek van MOB stopt de Raad van State dit programma en luidde zo de stikstofcrisis in.