Gedeputeerde Zaal zegt dat de ruimte ook in de provincie Noord-Holland een knellende factor is, maar dat je niet veel aan ruimte hebt als de andere randvoorwaarden niet op orde zijn. Zo is er congestie op het net, dreigt er een tekort aan water, om het over arbeidskrachten nog niet te hebben. ‘Onze boodschap richting het Rijk, die aan zet is als het gaat om deze grootschalige infrastructuren, is om die randvoorwaarden zeker te stellen.’
In december 2021 hanteerde de provincie zelf al zo’n ‘systemische benadering’ bij de provinciale datacenterstrategie. Terwijl de landelijke pers zich nog druk maakte over de ambitie van gemeente Zeewolde en de provincie Flevoland om een hyperscale datacenter van Meta te halen naar de Flevopolder, stelde Gedeputeerde Staten van Noord-Holland de eerste datacenterstrategie van Nederland vast. Doel was niet het inperken van datacenters, maar inpassen, zodat de grootschalige energievragers een niet té grote aanslag leggen op de beschikbare energie-infrastructuur en water.
Zo’n systemische benadering ziet de gedeputeerde graag breder toegepast bij werklocaties in algemene zin. Want niet ruimte alleen, maar de onderliggende infrastructuren zijn volgens haar de bottleneck bij de ontwikkeling van werklocaties voor morgen en verduurzaming van (bedrijven op) bestaande werklocaties. ‘Onze datacenterstrategie was niet zozeer ingegeven vanuit fysiek ruimtegebruik maar veel meer vanuit restricties ten aanzien van water en vooral energie’, vertelt de gedeputeerde aan Stadszaken.
Waterstofaansluiting
Zaal: ‘We hebben een perfect vestigingsklimaat gecreëerd, maar we schieten door de capaciteit van onze technische infrastructuren heen met schadelijke gevolgen voor de maatschappij. We willen daarom beter sturen op wélke activiteiten we wáár willen hebben. Wát is een logische plek voor wélke activiteit? Waar is duurzame energie, aanlanding wind op zee, kunnen we energie direct afnemen bij een bron? Kunnen we de restwarmte van een bedrijf kwijt op een warmtenet? Is uitwisseling mogelijk tussen bedrijven onderling?’
Op het BT Event op donderdag 10 november gaat Ilse Zaal, die behalve gedeputeerde ook portefeuillehouder ruimtelijke economie is bij het IPO, in gesprek met Michiel Muller (Picnic), Ralph de Munnik (CTP Invest) en Petra de Groene (gemeente Rotterdam) en Cees-Jan Pen. Ze zullen praten over (regionale) samenwerking bij het borgen van ruimte voor werken, efficiënte aanwending van schaarse ruimte en de ruimtelijke sturing op wélke activiteiten wáár plaats moeten vinden. Meer informatie over het programma en inschrijven op www.btevent.nl.
De provincie Noord-Holland wil ruimte bieden aan nieuwe bedrijven, zolang deze een waardevolle toevoeging bieden voor de economie. Daarnaast wil de provincie bestaande bedrijven helpen met duurzame transities. Zaal: ‘Als je bedrijven wilt aansluiten op waterstof, dan loop je tegen zo veel muren op. Bij het faciliteren van de nieuwe economie komt zoveel meer kijken dan ruimte alleen.’
Ontwerpbesluit
Met een voorbereidingsbesluit zorgde De Jonge minister er kort na zijn installatie als minister voor ruimte voor dat de vergunningverlening voor het datacenter in Zeewolde werd opgeschort, in afwachting van uitwerking van de datacenterparagraaf uit het coalitieakkoord. Afgelopen juni stuurde De Jonge een ontwerpbesluit met regels voor hyperscale datacenters naar de Kamer.
Voor datacenters die niet onder het ontwerpbesluit vallen, is ook beleid nodig, stelde Zaal afgelopen juni in een verklaring op de website van de provincie, mede als portefeuillehouder ruimtelijke economie bij het IPO. ‘De provincies willen samen met het Rijk vestigingsvoorwaarden opstellen, in samenhang met beleid voor andere typen grootverbruikers’, verklaarde Zaal.
Ook namens de andere provincies riep zij het Rijk op nauw samen te werken en de provincies een belangrijke stem te geven in de voorwaarden waaronder vestiging kan plaatsvinden. ‘Met maatwerk per provincie, gericht op bijvoorbeeld inpassing in het landschap, energie- en waterverbruik, de mogelijkheid tot hergebruik van restwarmte en stimulering van de economie.’
Regievraag
De vraag is wie de regie hierop het beste kan oppakken. In Noord-Holland namen de gemeenten Amsterdam en Haarlemmermeer daarin het voortouw bij de datacenters, vertelt Zaal. ‘Wij zagen dat daar bij andere gemeenten veel minder sprake van was. Daarom hebben wij de regie naar ons toegetrokken. De boodschap voor elke bestuurslaag is wat mij betreft: ga elkaar niet de loef afsteken maar werk samen.’
De gedeputeerde doelt daarmee niet alleen op afstemming tussen gemeenten onderling; ze zou ook graag zien dat er op landelijk niveau een gelijk speelveld komt waardoor marktpartijen regio’s niet tegen elkaar kunnen uitspelen. Ze hoopt dat gemeenten in eerste instantie afspraken maken met elkaar, en als die er niet uitkomen, dit wordt ‘doorgelegd’ aan de provincie.
Zaal merkt op dat minister De Jonge nu ‘veel directiever’ het speelveld wil bepalen. ‘De IPO-lijn is: doe het vooral met elkaar door een gezamenlijk vestigingsbeleid te voeren. Binnen de IPO-groep richten we ons vooral op datacenters. Dat doen we samen met de sector, met gemeenten en hopelijk met het Rijk. Het Rijk is qua wetgeving voor het hoofdnet aan zet. De provincie zal de regie moeten pakken bij het leggen van die ruimtelijke puzzel (zoals minister De Jonge wil, red.). Dat is helemaal geen verkeerde benadering. Maar als wij strenge regels stellen in de provincie Noord-Holland, dan heeft het niet veel zin als anderen dat ook niet doen. Om dat gelijke speelveld te creëren, is onderlinge afstemming nodig.’
Programma werklocaties
In haar Kamerbrief van vrijdag 14 oktober over de eerste contouren van een Nationaal Programma Werklocaties, stelde minister Micky Adriaansens van Economische Zaken en Klimaat (EZK) dat de juridische basis voor het sturen van (grootschalige) bedrijvenlocaties de Ladder voor duurzame verstedelijking is. Hyperscale datacenters schaart ze onder die grootschalige bedrijvenlocaties. Daarnaast constateert ze dat gemeenten en provincies steeds meer aandacht hebben voor regionale meerwaarde en aspecten als (energie)ontsluiting, leerkwaliteit en ruimtelijke inpassing. ‘Deze ontwikkeling steun ik actief,’ schrijft de minister.
Het ministerie van EZK presenteert de contouren van het programma werklocaties op het BT Event. In 2023 komt Adriaansens met een uitwerking van het programma werklocaties.
Op aandringen van de Kamer legde minister Hugo de Jonge voor Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening (VRO) begin dit jaar een restrictie op de vestiging van hyperscale datacenters. In de Nationale Omgevingsvisie (Novi) in 2019 stond al dat vestiging van deze stroomvretende hyperscales (die toebehoren aan één gebruiker zoals Google, Amazon of Facebook en geringe economische spin off voor de regio genereren) beperkt zou moeten worden tot de Eemshaven en de gemeente Hollands Kroon in de Wieringermeer, nabij de aanlanding van zeekabels en/of beschikbare duurzame elektriciteit.
Maar het ontbrak bij Novi tot nog toe aan juridisch bindende instrumentatie. Bovendien lobbyde het ministerie van Economische Zaken en Klimaat (EZK) via haar acquisitie-vehikel NFIA actief voor de komst van Meta naar Nederland, en verzocht oud-minister Eric Wiebes van EZK netbeheerder Tennet om het moederbedrijf van Facebook te faciliteren in haar wens tot het (laten) bouwen van een extra onderstation. Negatieve adviezen van ambtenaren over de vestiging van het datacentrum in Flevoland omdat dit niet in lijn is met de Novi, sloeg de minister in de wind. In een briefwisseling die via de Wet Openbaarheid van Bestuur (WOB) is vrijgekomen benadruk hij dat ruimte een ‘decentrale bevoegdheid’ is.
Minister De Jonge wil die regie op de ruimte terugpakken met algemene maatregelen van bestuur die later worden opgenomen in de Novex, waarbij de toevoeging ‘ex’ staat voor executiekracht, aldus de minister afgelopen februari tegenover Stadszaken.
