In korte tijd vastgoed transformeren in (tijdelijke) huisvesting is een ingewikkeld proces. Het vinden van goede samenwerkingspartners, uittekenen van verschillende transformatiescenario’s en doorlopen van verschillende procedures kost veel tijd. En dat terwijl de vraag naar (tijdelijke) huisvesting urgent is.

Simone Eefting van de gemeente Leiden en adviseur Peter de Groot leggen uit wat de aanpak in Leiden tot een succes heeft gemaakt. Het hielp dat de gemeente al langer bezig was met het verkennen van vastgoed in de stad voor de huisvesting van statushouders, aldus Eefting. Zij was als programmamanager nauw betrokken bij deze zoektocht.

‘De leegstaande kantoorvleugel van het Alrijne Ziekenhuis hadden we al langer op het oog. Er lagen plannen om in dit gebouw naast studenten ook statushouders te huisvesten, gericht op een baan in de zorg. Door de urgente vraag naar woonruimte voor Oekraïners kwam dit proces in een stroomversnelling.’ Omdat ze bij de gemeente niet zelf de kennis bezitten om een snelle businesscase voor zo’n traject in elkaar te zetten, schakelden werd de RVO ingeschakeld.

Lef tonen

Om knelpunten op te lossen en bouwprocessen zoals die in Leiden te versnellen, heeft RVO een expertteam opgezet. Daarin zitten onafhankelijke adviseurs, waar Peter de Groot er één van is. Hij hielp de gemeente Leiden met de businesscase en is erg enthousiast over het hele traject. ‘We moesten het normale bouwproces met de gebruikelijke procedures loslaten, omdat de urgentie zo hoog was. Daar heeft de gemeente echt lef getoond, door gewoon te beginnen, ondanks dat er nog veel onzeker was over de kosten en de projectfinanciering.’

Dat raakt volgens Eefting de kern om in korte tijd woningen instap klaar te maken. ‘Het begint met samen de urgentie voelen om de Oekraïners te helpen. Die mensen hebben gewoon een fatsoenlijke woning nodig. Vervolgens ga je kijken waar je af kan wijken van de gebaande paden.’

Bouwen zonder tekeningen

Het RVO-expertteam zocht samen met de gemeente naar nieuwe paden. De Groot: ‘Normaal heb je twee jaar nodig voor een proces als dit, nu hebben wij het in drie maanden gedaan. Je gaat compleet in tegen de gevestigde orde, in de manier waarop je handelt. We waren al aan het bouwen terwijl we nog niet eens tekeningen hadden. Toen we boven begonnen, wisten we niet hoe de benedenverdieping eruit zou komen te zien.’

Inmiddels is de leegstaande kantoorvleugel omgebouwd tot 22 onzelfstandige en 84 zelfstandige woningen. Ze worden voor een jaar gebruikt voor de opvang van Oekraïense ontheemden, om vervolgens beschikbaar te komen voor onder andere studentenhuisvesting. De Groot: ‘Doordat de woningen later ook door studenten worden gebruikt, kan de investering zich terugverdienen. Dat maakte het verhaal richting het ministerie van Justitie en Veiligheid ook sterk, om subsidie los te krijgen.’

Enorme energie

Het multifunctionele karakter van de nieuwe woningen was volgens De Groot en Eefting niet de doorslag voor succes. Uiteindelijk was dat iets anders. De Groot: ‘Het ziekenhuis wilde dat de Oekraïners in het pand zouden komen, de gemeente wilde het, het ministerie van J&V wilde het en de studentencorporatie wilde het. Er was een enorme energie in het projectteam om dit samen te gaan doen. Daardoor heb je ook geloof om het te gaan redden.’

Eefting sluit zich daarbij aan. ‘In Leiden is er groot draagvlak voor de opvang van vluchtelingen. Niet alleen binnen de ambtelijke organisatie, maar ook echt binnen de stad. Heel belangrijk daarbij is om te laten zien aan burgers dat je als gemeente het voortouw neemt. Laat zien wat wettelijke verplichtingen zijn, wat je als gemeente zelf wilt en waarover de buurt wel of niet kan meedenken.’

Andere gemeenten

De Leidse aanpak kan andere gemeenten inspireren, aldus de betrokkenen. Volgens De Groot is het daarbij belangrijk dat partijen allemaal dichtbij elkaar blijven. ‘Van tevoren moet je goed afbakenen dat je met alle partijen op dezelfde lijn zit. Het kan niet zo zijn dat de gebouweigenaar ineens een andere agenda heeft.’

Ook Eefting ziet mogelijkheden voor andere gemeenten. ‘Wij laten zien dat het kan. Als tip wil ik meegeven om vooraf een goede scan te doen van alle potentiële gebouwen voor huisvesting. Stel een team samen met verschillende disciplines, zoek naar die gezamenlijke wil en maak gebruik van de kennis en kunde die de RVO biedt.'