Het spel Moral Design: The Game is ontwikkeld door twee lectoraten van de Fontys Hogescholen: Moral Design Strategy in Eindhoven en Journalistiek en Verantwoorde Innovatie in Tilburg. Het doel is om de ethiek achter innovatieve toepassingen voor de slimme stad niet alleen bespreekbaar te maken, maar argumenten voor en tegen beter te helpen verwoorden.

Bij het ontwikkelen van slimme toepassingen is ethiek nog vaak bijzaak, zegt Bart Wernaart, lector Moral Design Strategy. ‘Als de dialoog met burgers en ondernemers wordt aangegaan, kom je als overheid in aanraking met veel meer verschillende standpunten. Dat is noodzaak voor het ontwikkelen van goede innovaties.’

Wernaart introduceerde en testte het spel onder andere donderdag in Breda, tijdens een vierde bijeenkomst van Bredata, het Bredase programma voor haar stedelijke visie op technologie en digitalisering. Onder begeleiding van een moderator keken spelers naar thema’s als gezichtsherkenning in de binnenstad, bezorgdrones, verplichte software in deelvervoer en kliko-controles.

In vier groepjes van acht deelnemers werd het spel in Breda gespeeld. Foto: Stadszaken

Denken als een wethouder

De spelers doen dit niet vanuit hun eigen rol, maar spelen vanuit het perspectief van een ander. Een burger verplaatst zich zo in een beleidsambtenaar mobiliteit, een wethouder wordt ondernemer. Het Moral Design spel is een ouderwets bordspel: op een schijf met universele waarden plaatsen de deelnemers in drie ronden een pion om aan te geven op basis van welke waarde zij het eens of oneens zijn met de casus. Later in het spel kunnen spelers elkaar overtuigen over het bord te bewegen.

’Het effect is dat iedereen even wordt wakker geschud over hoe een ander naar innovatie kijkt’, zegt Wernaart. ‘Stel je voor dat je een burger bent zonder baan, maar in het spel denk je als wethouder. Dat voelt een stuk minder intimiderend.’ De burger is evengoed co-ontwerper van de slimme stad, zegt Wernaart. Zijn spel moet voor iedere speler een gelijk speelveld zijn.

‘Het is een ontzettend waardevol spel om te spelen aan de voorkant van een innovatie’, zegt Rens van der Vorst, techfilosoof bij Fontys en spelleider van Moral Design: The Game. ‘Je staat in de schoenen van een ander en leert welke argumenten er zijn om voor of tegen een innovatie te zijn. Zo leer je ook welke argumenten je kan gebruiken om een ander in jouw standpunt mee te nemen. Als je het goed speelt, hoor je argumenten die je kunnen verrassen.’

Geen vervanging van burgerparticipatie

Van der Vorst benadrukt dat het spel niet bedoeld is als breed inspraakinstrument, juist een veilige omgeving helpt om casussen met meer diepgang te bespreken.

‘Raadsleden geven soms aan het spel te willen spelen met casussen waar ze in hun eigen gemeente mee stoeien’, vertelt Van der Vorst. ‘Het kan, maar liever wel in een veilige omgeving met bijvoorbeeld ambtenaren onderling. Daarom kiezen we er in het spel ook bewust voor om toepassingen te bespreken die dichtbij aanvoelen, maar niet te gevoelig liggen.’