In een rapportage van PricewaterhouseCoopers (PWC) uit 2019, uitgevoerd door de Commissie Persoonsgegevens van de gemeente Amsterdam, werd de vraag al eens gesteld: op welke manieren monitoren wij onze burgers en bezoekers van Amsterdam? Het uitgangspunt dat haar inwoners onbespied en anoniem door de stad kan lopen staat onder druk, zo schrijven de onderzoekers.

Het rapport laat zien wat door heel Nederland de norm is: willen we monitoren, dan doen we dat hoofdzakelijk met camerasystemen. Van telcamera's tot bodycams, scanauto's en verkeerscamera's: we willen vooral overal kunnen meekijken. Met de inzet van camera’s is voor voorbijgangers echter niet altijd duidelijk of en wanneer zij worden gemonitord. Sommige gemeenten testen daarom met transparantere manieren van monitoren. 

Shuttercams met dataminimalisatie 

In Amsterdam zelf wordt bijvoorbeeld getest met het Shuttercamproject. Dit project neemt het principe van dataminimalisatie in acht, wat inhoudt dat het data ophaalt wanneer het strikt noodzakelijk is. Het project is een initiatief van het Responsible Sensing Lab, een samenwerking tussen AMS Intitute en de gemeente Amsterdam. Het doel is om duidelijk naar Amsterdammers te communiceren of camera’s actief monitoren. 

In het ArenA-gebied en het Marineterrein hangen camera’s die zijn uitgerust met twee op maat gemaakte afschermkappen (shutters). Hangt een shutter over de camera, dan is deze niet actief. De Shuttercams worden volgens de gemeente alleen aangezet tijdens grote evenementen en niet tijdens daluren. 

Het idee van de Shuttercams is volgens Amsterdam breed toepasbaar op iedere type locatie waar data niet continu verzamelt hoeft te worden. ‘Wij passen het nu enkel toe bij crowdmonitoring camera’s op plekken waar het op sommige momenten heel druk is. In ons geval gaat het dan om concerten en wedstrijden bij de Arena en bezoekers van het Marinterrein als het zwemweer is.’ 

De gemeente raadpleegt experts op het gebied van digitale rechten in de publieke ruimte en partijen die de belangen van burgers vertegenwoordigen. Ook worden voorbijgangers ondervraagt over de camera's en het ontwerp daarvan. ‘Daarnaast kijken we of de shutters impact hebben op de data en hoe installateurs, beheerders en reparateurs het werken met dit systeem ervaren.’ Vanaf half januari trekt de stad conclusies, waarna een besluit over de shuttercams volgt. 

Een Shuttercam in de Amsterdamse pilot. Foto: Sjoerd Ponstein

 

Monitoren met geluid 

Akoestische camera's van het bedrijf Sorama spelen ook in op data-minimalisatie. De geluidscamera’s zijn een combinatie van microfoons en kunstmatige intelligentie (AI) om de geluid en de herkomst ervan te herkennen. Zij werden ingezet in het inmiddels afgeronde Living Lab Stratumseind, enkele akoestische camera's hangen nog in de wijk Strijp-S 

‘De software achter de akoestische camera’s kan op detailniveau geluiden herkennen en lokaliseren’, zegt Mark van den Berk, business development manager bij Sorama. Hij noemt de techniek achter geluidscamera's een waardevolle toevoeging op bestaande camerasystemen: ‘Een fusie van sensoren die gerichter data ophalen.’ 

Door met geluid al vroeg signalen van agressie te detecteren, kon op Stratumseind eerder worden gereageerd dan via traditionele camerasystemen. ‘Dat haalt de noodzaak weg om 24/7 te monitoren’, vervolgt de Sorama-manager. ‘Geluidscamera's schakelen handhavers pas in wanneer de software dat nodig vindt, met het geluidsfragment waarop het die keuze maakt. Politie of andere diensten kunnen dan zelf in de meldkamer kiezen voor extra monitoring.’  

Een akoestische camera in combinatie met traditoinele camera. Foto: Sorama

Michiel Oomen, programma-manager Innovatie bij de gemeente Eindhoven, is positief over de testen met akoestisch monitoren. ‘In de techniek geloven we.’ Desondanks reageert Oomen terughoudend op de vraag of geluidsmonitoring op meer plekken in Eindhoven kan worden opgehangen. ‘Je moet jezelf altijd afvragen of je het proportioneel inzet. Ook voor geluidscamera’s geldt wees je ervan bewust wat voor data je hiermee verzamelt en hoe de privacy gewaarborgd is’, aldus Oomen. 

Wel wordt nu gekeken naar de inzet van camera's bij het detecteren van geluidsoverlast en het herkennen van voertuigen in milieuzones. Oomen: ‘Als gemeente willen we verder onderzoeken wat dit soort alternatieve camera’s kunnen bieden. Maar we zullen ze niet zomaar overal neerhangen, dat moet je als gemeente per locatie goed kunnen onderbouwen. Ook dat is data-minimalisatie.’