Dit artikel borduurt voort op essays in het boek 'Zo creëer je waarde in de slimme stad'

De metaverse wordt in Silicon Valley gezien als de volgende fase van het internet. Daar is steeds meer over te lezen op het ouderwetse wereldwijde web. En te zien. In deze video legt Facebookbaas Mark Zuckerberg uit wat hij ermee wil. Het is het kijken meer dan waard.

Allereerst om wat de metaverse belooft te worden. Het is nu voornamelijk nog een visie of hooguit een concept. Onderdelen bestaan, het geheel nog niet. Volgens Zuckerberg wordt het een virtuele wereld waar je instapt door een VR-bril op te doen en waar je je met één of meerdere avatars in verschillende werelden kan manifesteren.

In de video laat Zuckerberg zien dat hij geleerd heeft van de rechtszaken die de afgelopen jaren zijn gevoerd tegen Facebook. De metaverse wordt een open platform, waar de rechten van de gebruikers goed zijn beschermd. Het wordt bovendien interoperabel. En zo worden er nog wat bezwaren op voorhand weerlegd. Of we dat moeten geloven, is natuurlijk de vraag, maar laten we er voor nu van uitgaan dat Facebook zijn leven heeft gebeterd en Zuckerberg blijkbaar snapt dat dit alleen een succes wordt als het open is voor andere aanbieders. En dat de Europese markt alleen te bereiken is als privacy en autonomie goed worden beschermd.

De metaverse is er nog niet en we kunnen als land besluiten er niet aan mee te doen. Er is immers meer techniek verboden in Europa die elders in de wereld wel wordt gebruikt. Maar dan moeten we daar nu wel het debat over voeren. Verbieden klinkt op voorhand best absoluut. Interessanter is het om te kijken waar de kansen liggen en hoe we die kunnen benutten, terwijl we tegelijkertijd de nadelen tegengaan. Hoe we de Nederlandse of Europese metaverse inrichten. Niet op het niveau van kleertjes en avatars, maar als samenleving. Hoe we van de metaverse een wereld maken waar we als samenleving echt beter van worden.

Waarom nog elke dag naar kantoor als dat ook online kan?

De metaverse zoals Zuckerberg hem schetst, heeft verregaande impact op de ruimtelijke ordening en gebiedsontwikkeling. Het zet de begrippen ruimte en plaats op zijn kop. Ik hoef straks nergens meer heen, ik kan overal zijn als ik mijn VR-bril op zet. Op mijn werk, bij vrienden, in een sportclub, in een game of een film. Het is bizar en voelt utopisch en dystopisch tegelijkertijd. Internet veranderde de begrippen ruimte en afstand namelijk al ingrijpend, de metaverse doet daar een enorme schap boven op.

Waarom nog vliegen naar een zakelijke meeting in het buitenland, als dat ook vanuit huis kan? Waarom nog elke dag naar kantoor, als dat ook online kan? Niet langer je ouders bellen, maar elkaar ontmoeten in je eigen virtuele wereld. Je niet langer ergeren aan een lelijke omgeving, maar je omgeving zo inrichten dat je altijd blij en gelukkig bent. Het is niet voor niets dat Zuckerberg zoveel lacht in de video, het ziet er prachtig uit.

We zijn er al gewend

Het is minder futuristisch dan het lijkt. De afgelopen jaren raakten we al gewend aan het idee dat afstand een keuze is. Ik kan mijn boodschappen thuis laten bezorgen (of het nou een koelkast is of de dagelijkse boodschappen), ik kan thuis werken, ik kan thuis sporten ik móet de stad niet meer in.

Wie dat wel doet, maakt daar bewust de keuze voor. Omdat zij of hij daar zin in heeft, en zolang het geld voor de diensten beschikbaar is. Ik kan me dus ook goed voorstellen dat ik over een jaar of vijf een VR-bril op zet om te vergaderen. En dat ik dan ook de andere toepassingen ga gebruiken. Domweg omdat het handig is.

Wat betekent dit voor de samenleving?

Zover zijn we nog niet. Zuckerberg schetst de vele hobbels die genomen moeten worden. Zo moet er nog veel techniek ontwikkeld worden. Meta, zoals Facebook sinds deze video officieel heet, stopt daar veel geld in. Net als de rest van de big tech. En dit is core business, hier is big tech goed in.

Daarbij doet Meta het niet alleen. De metaverse is voor het bedrijf vooral een platform waar gebruikers en bedrijven zich op kunnen manifesteren. En ook die stoppen daar veel energie en geld in. Alleen daarom al komt die metaverse er op de een of andere manier. Daarbij lijkt er heel veel geld te verdienen. Voor de partners, maar zeker ook voor de de big tech. Want stel dat de metaverse er straks is, wat kost dat dan? En wie krijgt dat geld?

Als toegang tot de metaverse geld kost, leidt het onvermijdelijk wel tot de volgende kloof in de samenleving. Die is er nu al, het internet is niet gratis. Je hebt er een glasvezelverbinding voor nodig en spullen. En abonnementen op software. Wie dat niet kan betalen, doet niet mee. Die kloof wordt alleen maar groter in de metaverse.

Fundamenteler is de vraag wat dit betekent voor de samenleving. In de metaverse kan ik altijd in mijn bubbel blijven, zonder ongewenste mensen en emoties. Dat is wellicht fijn voor mezelf, maar niet goed voor de samenleving als geheel. De kans dat ik mensen tegenkom die niet op mij lijken wordt steeds kleiner en als dat al gebeurt, is het vaak een bewuste keuze. Dat leek voorbehouden aan social media, waar het eigen gelijk (of dat nou links of rechts is) non-stop wordt bevestigd en versterkt, maar het slaat over op de echte wereld.

Hybride versies

Lopen we dan over 10 jaar de hele dat met een VR-bril op? Ik denk het niet en dat is ook niet wat Zuckerberg in zijn video schetst. Waarschijnlijker zijn hybride of augmented versies. De metaverse als extra service op de fysieke wereld of andersom: de fysieke wereld als toevoeging op virtuele. Zo ontstaan digital twins, van waaruit invloed uitgeoefend kan worden tussen de online en echte wereld.

Vastgoedontwikkelaar Heijmans doet dat in de Leusdense Maanwijk, waar nog voor de eerste steen is gelegd een online variant is ontwikkeld. Daar kunnen de toekomstige bewoners alvast een community vormen. Na oplevering worden ook allerlei services worden aangeboden die direct te maken hebben met de woning en de wijk. Maanwijk bestaat dus zowel online als offline. Dat is prettig voor wie onderweg bedenkt dat hij vergeten is de thermostaat een paar graden lager te zetten, of voor wie een ladder wil lenen van de buren. Het is erg praktisch voor de wijk als geheel omdat zo de duurzaam opgewekte energie kan worden verdeeld of eenzaamheid kan worden tegengegaan. Zo kan de online wijk waarde creëren in de echte wijk.