‘Compacte, veilige stedelijke omgeving is effectieve dunhouder’

Volgens chirurg Maurits de Brauw, hoofdspreker op het 18e Landelijk Congres Openbare Ruimte van vakblad Stedelijk Interieur blijkt uit onderzoek dat een compacte veilige stedelijke omgeving 50 procent minder kans geeft op obesitas dan een omgeving die niet compact is en waar de veiligheid – zowel verkeerstechnisch als sociaal – niet is geborgd. Bij die cijfers is gecorrigeerd voor sociaaleconomische verschillen.

De doodeenvoudige reden is dat mensen in een compacte, veilige omgeving eerder te voet de straat opgaan, terwijl mensen in de tweede categorie stedelijke omgevingen zich liever per auto verplaatsen. De afstanden naar werk en voorzieningen zijn domweg te groot en de openbare ruimte is een synoniem voor gevaar.

De Brauw is bariatrisch chirurg en voert maagverkleiningen uit. Hij is zich bewust van de beperkte maatschappelijke impact die hij via zijn operaties kan genereren. ‘Met die operaties gaan wij het obesitasprobleem niet oplossen. Op het moment dat je 30 tot 40 kilo te zwaar bent, dan is het eigenlijk te laat. Je kan een beetje sporten of diëten maar dat helpt allemaal niet. Het lichaam streeft altijd weer terug naar het oude gewicht. Dus de enige manier om obesitas terug te dringen, is door het te voorkomen. Dat ligt buiten onze macht. Daarvoor moet toch ander geschut van stal worden gehaald.’

Walkability

Obesitas en overgewicht groeit als trend wereldwijd door, met de VS, Engeland, Nieuw-Zeeland en Mexico als aanvoerders. ‘Obesitas heeft een scala aan oorzaken, waaronder genetica en slechte gewoonten. Maar het verklaart niet helemaal de groei. Het heeft ook met onze voedselomgeving te maken en onze infrastructuur. In feite bewegen mensen te weinig en worden te veel geleid om te vaak en verkeerd te eten’, zegt De Brauw.

‘Uit internationaal onderzoek blijkt de stedelijke omgeving van grote invloed is op de kans op een hoge gemiddelde bmi (body mass-index) bij de bevolking, wat als belangrijk proxywaarde van publieke gezondheid wordt beschouwd.’

De chirurg vervolgt: ‘Je zou in feite de infrastructuur moeten aanpassen om mensen tot neer bewegen te stimuleren. Uit een studie die in twaalf landen is uitgevoerd, waarin het verband tussen stedelijke omgevingsfactoren en bmi centraal stond, bleek dat de meest gerelateerde factoren gaan over veiligheid en compactheid.’

Veiligheid heef hier een tweeledige betekenis. Het gaat over de verkeersveiligheid en sociale veiligheid op straat, dus de kans dat je wel of niet bestolen wordt, lastig gevallen, of erger. Compactheid gaat over de mate waarin wonen, werken en winkelen op beloopbare afstand van elkaar liggen. Walkability is een in dit verband een zeer relevant begrip, zegt De Brauw.

Fanatieke burgemeester in Oklahoma

Een goed voorbeeld van een stad waar ingrepen in de infrastructuur leidden tot zichtbare effecten als een lagere gemiddelde bmi, is volgens De Brauw Oklahoma. Daar investeerde een visionaire burgemeester fanatiek in parken en openbare gyms.

Het is volgens De Brauw echter nog nooit voorgekomen dat de bmi in een heel land daalde, ondanks maatregelen die worden getroffen. Voor de chirurg is dat een reden om te pleiten voor een meervoudige aanpak. Dus én veiligheid, én de walkability, maar ook de bredere voedselomgeving die moet worden aangepakt.

Daar hoort ook het wegnemen van verkeerde prikkels bij. ‘Als je van Amsterdam Centraal naar de Dam loopt, kom je in totaal 83 eetgelegenheden tegen met alleen maar fastfood. We zijn kansloos in zo’n omgeving. In supermarkten bevat 75 procent van het voedselaanbod te veel zout of zoet of te veel vet.’ Het goede nieuws is dat uit het internationale onderzoek dat De Brauw aanhaalt met bovengenoemde factoren (veiligheid en walkability) de kans op obesitas met de helft kan worden verkleind.

De belangrijkste les van De Brauw is dan ook dat een gezonde stad begint bij het wegnemen van barrières die heel natuurlijk mensengedrag (lopen!) belemmeren.