De rekenkamer schrijft dat de netbeheerders de vraag niet aankunnen. ‘In steeds meer gebieden in Nederland is de maximale capaciteit van het elektriciteitsnet bereikt en kunnen netbeheerders aanvragen van bedrijven en burgers voor grootschalige teruglevering of afname van elektriciteit momenteel niet inwilligen. Hierdoor kunnen deze bedrijven en burgers voorlopig geen werkende netaansluiting krijgen.’ 

Netbeheerders lopen vooral aan tegen de lange doorlooptijden voor de uitbreiding van netinfrastructuur. Dat kan oplopen tot 10 jaar bij hoogspanningsnetten, schrijft de rekenkamer. Dat heeft onder meer te maken met ruimtelijke inpassing, het creëren van draagvlak, voor grondverwerving en voor besluitvormingsprocedures. Daarnaast is er een voortdurend tekort aan vakmensen. In 2025 staan er naar verwachting 6000 tot 8000 vacatures open. 

Door de problemen op het elektriciteitsnet blijft Nederland langer afhankelijk van Russisch aardgas, schrijft de rekenkamer. En het einde is niet in zicht. ‘De maatregelen die de minister tot nu toe heeft genomen dragen nog nauwelijks bij aan een oplossing voor het tekort aan netcapaciteit. Keuzes bij de verdeling van de schaarse netcapaciteit zijn onvermijdelijk, totdat het elektriciteitsnet voldoende is versterkt.’ 

Prioritering lastig door non-discriminatiebeginsel 

Netbeheerders zouden volgens de Algemene Rekenkamer willen kiezen welke projecten eerst worden aangesloten. Alleen is dat juridisch lastig, antwoordt minister Jetten op vragen van Tweede Kamerlid Bontenbal (CDA). De vragen kwamen na een oproep van de Autoriteit Consument & Markt (ACM) om een algemeen prioriteringskader op te stellen om projecten voor de energietransitie voorrang te geven bij de uitbreiding van het elektriciteitsnet. 

‘Ik ben van mening dat prioritering van zogenoemde uitbreidingsinvesteringen wenselijk en noodzakelijk is’, aldus Jetten in de antwoorden. Dan gaat het om investeringen die niet gericht zijn op een individuele gebruiker. Daar ligt het geven van prioriteiten lastiger, zegt hij. ‘Het non-discriminatiebeginsel is zowel in het Europese als Nederlandse kader neergelegd als één van de meest fundamentele uitgangspunten voor het handelen van netbeheerders.’ 

‘Hieruit volgt dat netbeheerders bij het aansluiten van individuele projecten geen onderscheid mogen maken op basis van bijvoorbeeld de maatschappelijke functie of maatschappelijke wenselijkheid van een project.’ Alleen als er sprake is van technische of economische redenen, mag een uitzondering worden gemaakt. Jetten zegt dat hij kijkt naar andere niet-discriminatoire maatregelen, zoals een veiling, een call voor uitgifte van transportcapaciteit, het kijken naar de aansluitwaarde of bijdrage aan ontlasting van het systeem. 

Jetten werkt inmiddels aan een prioriteringsrichtlijn als onderdeel van het Meerjarenprogramma Infrastructuur Energie en Klimaat (MIEK), samen met ACM, netbeheerders en medeoverheden. ‘Hierbij speelt de bijdrage aan de energietransitie een belangrijke rol, maar wil ik ook nadrukkelijk alle maatschappelijke belangen meenemen.’ Hij verwacht nog voor deze zomer met meer informatie te komen.