In het nieuwe onderzoek van VIA komt de rotonde slecht uit de bus: één op de acht fietsongevallen vindt plaats op een rotonde. Dit terwijl rotondes slechts 0,6 procent uitmaken van alle kruispunten. Het verkeerskundig bureau onderzocht alle 575.000 Nederlandse kruispunten en vergeleek de verkeersongevallen die tussen 2014 en 2021 in politiesystemen zijn geregistreerd. Vergelijk je de laatste vier jaar met de vier jaar daarvoor, dan valt volgens VIA te concluderen dat het verkeer onveiliger is geworden. De inzichten van VIA volgen op eerder onderzoek van de TU Delft waarin eenzelfde conclusie getrokken werd.

De rotonde, die onder deskundigen vaak de ‘heilige graal van verkeersveiligheid’ wordt genoemd, heeft daarmee onterecht een positief imago. In 144 gemeenten is het aantal verkeersongevallen de afgelopen vier jaar toegenomen. Met name rotondes binnen de bebouwde kom blijken onveilig. Een van de provincies met een grote toename in verkeersongevallen is de provincie Zuid-Holland, laat data van VIA zien. Landelijk vallen er jaarlijks 150 doden en 7.000 gewonden onder fietsers en e-bikers. Dit is een derde van alle verkeersslachtoffers en een kwart van alle verkeersdoden. 

De oorzaak van de verslechterde verkeersveiligheid voor fietsers, ligt volgens verkeersexpert Erik Donkers van VIA bij veranderingen in het verkeer. Hij reageert tegenover het Algemeen Dagblad op het onderzoek. Onder andere de doorbraak van de e-bike en andere ‘fietsmutaties’ met ieder hun eigen snelheden heeft het speelveld veranderd. Maar ook de rotonde is niet overal in Nederland hetzelfde en kent uiteenlopende en ontwerpen met andere ‘regels’. Dit maakt het lastig voor automobilisten om op fietsers te anticiperen ten opzichte van een standaard kruispunt.  

‘Een rotonde is sowieso ingewikkelder: je hebt als verkeersdeelnemer vier conflictpunten. Als een auto op een rotonde een fiets aanrijdt, zelfs bij lage snelheid dan gaat het al snel fout’, zegt Donkers tegen het Algemeen Dagblad. De verkeersexpert vindt dat fietsers beter beschermd moeten worden.  

Reacties uit Den Haag 

Ook de landelijke politiek reageert geschrokken, waaronder regeringspartij VVD. ‘Ik waarschuwde pasgeleden tijdens een verkeersdebat in de Tweede Kamer al dat rotondes vaak niet veilig zijn voor fietsers’, zegt verkeerswoordvoerder Daniël Koerhuis tegen Het Parool. ‘Het aantal ongevallen op rotondes is echter nog veel hoger dan ik dacht.’ 

Ook D66 reageert met zorg. ‘Als fietsers inderdaad onveiliger zijn geworden op rotondes dan we dachten, dan is dat een serieus signaal’, aldus Kamerlid Lisa van Ginneken in een reactie aan Het Parool. Zij laat weten zich verder in het onderzoek van VIA te verdiepen. ‘Fietsen is gezond, duurzaam en vriendelijk voor de omgeving, maar het moet zeker ook veilig zijn. De toename in fietsongevallen baart me zorgen.’ 

De politici hebben al ideeën die de fietser weer meer moet beschermen. Van Ginneken oppert een lagere snelheid binnen dorpen en steden, waaronder alle verkeersdeelnemers zich aan moeten houden. Koerhuis meldt minister Harbers van Infrastructuur en Waterstaat te willen vragen hoe hij denkt over uniforme regels voor rotondes, maar ook voor andere situaties zoals schoolzones.  

‘Nu zijn rotondes in iedere gemeente weer anders ingericht. Gevolg is dat automobilisten en fietsers niet weten waar ze aan toe zijn’, aldus Koerhuis. Verder denkt hij aan het afschaffen van voorrang voor fietsers op rotondes. Die geldt nu nog wel, volgens VIA komt het afschaffen van die voorrangsregel ten goede van de veiligheid van de fietser. Ook moet extra onderzoek licht werpen op het effect van e-bikes op het verkeer. 

De rotonde gold voor lange tijd als een populair concept onder wegbeheerders vanwege de betere doorstroming door stoplichten bij reguliere kruispunten te vervangen, wat ook om minder onderhoud vraagt. Maar het belangrijkste argument, wat het onderzoek van VIA nu ontkracht, is dat de rotonde een hogere mate van veiligheid brengt voor fietsers en voetgangers. 

Op sociale media worden door deskundigen wel kanttekeningen geplaatst. Casper Albers, hoogleraar Toegepaste Statistiek en Datavisualisatie, vind dat er aan het onderzoek geen causale conclusie aan verbonden kan worden. ‘Juist de kruispunten met veel verkeer worden rotonde gemaakt. Daar rijdt dus veel meer dan 0,6 procent van het verkeer overheen. Dan is het logisch dat het aantal ongelukken boven de 0,6 ligt’, aldus Albers op Twitter.