De opgave in de voormalige Oostelijke Mijnstreek is niet gering. In totaal willen de zeven Parkstad-gemeenten tot 2030 100.000 vierkante meter bvo aan overtallige winkelruimte uit de markt onttrekken. De Stratenaanpak moet daar minstens 6.500 vierkante meter aan bijdragen.

De aanpak voorziet in de inzet van transitiecoaches. Zij gaan met eigenaren van leegstaande winkelpanden in de vijf straten in gesprek, om samen de mogelijkheden van transformatie naar een nieuwe functie anders dan winkelen te onderzoeken. Het gaat om de Stationsstraat in Nuth, de Rumpenerstraat in Brunssum, de Heerlerbaan in Heerlen, de Zonstraat/Sint Pieterstraat in Kerkrade en de Hoogstraat in Landgraaf.

Wonen is een goed denkbaar alternatief, vanwege de huidige marktomstandigheden. Maar ook andere bedrijvige functies zijn denkbaar, zolang het geen nieuwe winkel is. Om de financiële haalbaarheid van een eventuele functiewijziging van leegstaande winkelpanden te vergroten, wordt per pand maximaal 25.000 euro subsidie beschikbaar gesteld.

Linten-problematiek

De vrijdag aangekondigde Stratenaanpak moet niet verward worden met de aanpak van voormalige aanloopstraten – feitelijk de toegangswegen tot de winkelclusters – waar Parkstad al langer inzet op transformatie van winkelpanden naar ander functies.

De vijf straten uit de Stratenaanpak zijn linten met een regionale ontsluitingsfunctie. De verkeersintensiteit is er hoog, de bebouwing raakt plaatselijk tot aan de straat. Daardoor is er amper ruimte voor groen. De hoge mate van verstening is problematisch in verband met het veranderende klimaat. Dat liet de watersnood van afgelopen juli zien. Individuele gemeenten leveren dan ook inspanningen om de leefbaarheid in de straten te vergroten, met ingrepen in de openbare ruimte waarvoor zelfs panden worden opgekocht. Winkelleegstand is een bijkomend probleem.

Leefbaarheidsaanpak

‘We investeren in compacte centra. De keerzijde hiervan is dat de winkelleegstand elders toeneemt’, verklaarde de Heerlense wethouder Martin de Beer als voorzitter van de bestuurscommissie Economie & Toerisme van Parkstad, voorafgaand aan de ondertekening van de Samenwerkingsovereenkomst Stratenaanpak Parkstad door de wethouders van vijf bovengenoemde gemeenten. De Beer sprak de hoop uit dat de aanpak, bij bewezen succes, elders in de regio of provincie navolging krijgt.

De Stratenaanpak heeft primair het verbeteren van de leefbaarheid tot doel, die als gevolg van de leegstand onder druk staat. ‘We willen niet de indruk wekken dat winkeliers die daar nog wel zitten weg moeten’, onderstreepte een van de betrokken wethouders. Zodra een eigenaar van de subsidieregeling gebruikmaakt, moet deze wel afstand doen van de winkelbestemming. Dit wordt in een privaatrechtelijke overeenkomst met de eigenaar vastgelegd. Bij de wijziging van het bestemmingsplan vindt formalisering plaats. Zo draagt de stratenaanpak indirect wel degelijk bij aan het concentratiebeleid, omdat in het getransformeerde pand geen nieuwe winkelvestiging geopend kan worden.

40.000 meter op stapel

Parkstad zet al veel langer in op het versterken van de winkelstructuur, waarbij concentratie van winkels in kernwinkelgebieden een hoofddoel is. De bestuursrechtelijke basis onder het winkelconcentratiebeleid is de door Parkstad geïnitieerde Structuurvisie Ruimtelijke Economie Zuid-Limburg (svrezl), die in 2017 door alle achttien gemeenten van Zuid-Limburg bestuurlijk is vastgesteld.

De structuurvisie voorziet onder meer in het aanwijzen van een hoofdwinkelstructuur waarbuiten in principe geen nieuwe vierkante meters worden toegevoegd. Ook is er de mogelijkheid om op termijn via zogeheten gemeentelijke ‘veegplannen’ overtollige detailhandelmeters weg te bestemmen. De structuurvisie regelt daarbij de broodnodige voorzienbaarheid, om te voorkomen dat eigenaren naar de rechter stappen.

Aldi-convenant en Streetwise

Naast het planologisch-juridische spoor maakt het programmabureau van Parkstad afspraken met supermarktketens. Daarbij is concentratie in kernwinkelgebieden eveneens de inzet. Het bureau grijp proactief in bij gebiedsontwikkelingen, met ruimtelijke win-wins voor alle betrokken partijen als doel.

Stichting Streetwise trekt in opdracht van het programmabureau nieuwe ondernemers aan voor een aantal winkelgebieden die in de structuurvisie als kernwinkelgebied zijn aangewezen. De Stratenaanpak sluit aan op deze al bestaande programma’s, waarmee samen de transformatie/ontrekking van ruim 40.000 vierkante meter retail op stapel staat.

Regio Deal

De Beer benadrukte vrijdag dat Parkstad voor de inzet van transitiecoaches schatplichtig is aan de gemeente Rotterdam. De Maasstad zet al enkele jaren coaches in voor transformatie en functiewijziging van winkelpanden buiten de winkelgebieden. Maar waar transformatie naar bijvoorbeeld een woonfunctie in Rotterdam budgetneutraal of zelfs winstgevend zou kunnen zijn, moet er in Parkstad geld bij.

De benodigde middelen komen uit de het budget van de Regio Deal, die Parkstad in 2019 met de provincie Limburg en het Rijk sloot en in totaal 80 miljoen euro bedraagt. Het Rijk droeg 40 miljoen bij, de rest komt uit de regio zelf. De retailaanpak is één van de zes themalijnen van de deal. Verder ondersteunt de provincie Limburg het Straten-project.

Lia Roefs, gedeputeerde Wonen, Ruimte, Water en Landbouw van de provincie stelt in een reactie ‘oprecht benieuwd te zijn naar de resultaten van deze vernieuwende werkwijze om de leegstand aan te pakken en daarmee de leefbaarheid, de ruimtelijke kwaliteit en de economische structuur te verbeteren.’ Het ministerie van EZK is betrokken in het kader van de Retailagenda.

Voor de Stratenaanpak is bijna 650.000 euro gereserveerd. De proceskosten worden op een andere manier gefinancierd. Het geld staat dus klaar voor vastgoedeigenaren. De uitvoering start op 1 april. Dan wordt de subsidieregeling gepubliceerd en starten de transitiecoaches. Het project loopt in principe tot en met eind 2024, tenzij de subsidieregeling voortijdig is uitgeput.