Om de meerwaarde van MaaS te volgen, blijft het belangrijk om te erkennen welke diensten in Nederland nu al complete reisadviezen aanleveren en vereenvoudigen. Dan hebben we het over de populaire reis- en navigatie-apps Google Maps, NS Reisplanner of 9292. Wat betreft het openbaar vervoer met vaste lijndiensten biedt de OV-chipkaart hier de praktische betaalverbinding.

Met MaaS willen mobiliteitsdiensten een stap verder. Met name door ook losse mobiliteitsvormen zoals deelscooters, -fietsen en -auto’s, maar ook watertaxi’s, veerboten en Ubers mee te nemen in het reisadvies, ontstaat een alomvattende route, waar de reiziger zijn of haar voorkeuren in kwijt kan. Daar hoort ook het gebruik van de eigen fiets of auto bij.

Daarnaast streeft MaaS naar het volledig betalen van alle gebruikte voertuigen tijdens de rit. Het Ministerie van I&W laat weten dat er de komende periode gewerkt wordt aan het verder ontwikkelen van de betaalfunctie en het kaartassortiment dat via de apps kan worden aangeboden. ‘Uiteindelijk doel is dat via de QR-code van de MaaS-app volledige ketenreizen kunnen worden geboekt en betaald. Ook zal het mogelijk worden om verschillende kaartsoorten voor het openbaar vervoer aan te schaffen. Denk bijvoorbeeld aan kaartjes voor dalperioden of kaartjes voor kinderen.’

Acht MaaS-apps groeien ondertussen door

Om werk te maken van MaaS, zette het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat in 2018 een raamovereenkomst uit. Regionale overheden, verspreid door het land, zetten vervolgens zeven opdrachten uit naar vervoerspartijen om pilotapps te ontwikkelen en uit te testen. De acht apps die hieruit ontstonden kennen een regionale aanleiding, maar zijn landelijk inzetbaar en groeien door, door met steeds meer mobiliteitsaanbieders in zee te gaan. Vanuit de pilots is er bovendien een marketingbudget beschikbaar.

'Met TOMP-API is Nederland koploper binnen Europa'

In een reactie laat het Ministerie van I&W weten momenteel vooral te leren van deze pilotapps. ‘Nu de apps gelanceerd zijn is het aan de MaaS-dienstverleners om op te schalen richting doelgroepen en gebruikers.’ Zelf is het Ministerie vooral bezig met de juridische ontwikkeling. ‘Het Ministerie heeft het voortouw genomen om de Transport Operator Mobility-as-a-service Provider te ontwikkelen, de TOMP-API. Dit systeem ontsluit de data van verschillende mobiliteitsaanbieders, zodat de reiziger zich slechts eenmaal hoeft te identificeren, en daarna alle vervoersvormen vanuit de MaaS-app kan boeken zonder doorgelinkt te worden naar een andere app.’ Volgens het Ministerie is Nederland hiermee koploper binnen Europa.

De MaaS-pilots lopen in 2022 af en worden medio dit jaar geëvalueerd. ‘Mede op basis van deze evaluatie wordt bepaald wat vanuit de overheid in de komende jaren structureel geborgd moet worden, bijvoorbeeld op het terrein van data-standaarden, OV-concessies en de rol van marktpartijen.’

9292 moves heeft een kleine voorsprong

Een interessante partij in de MaaS-ontwikkeling is 9292. Zij beheren al een van de populairste reisapps van Nederland, maar zijn met de app 9292 moves nu ook deelnemer van de acht pilotapps. De app begon met een focus op Den Haag en Rotterdam, maar groeide ook direct landelijk door. ‘De 9292 moves-app staat los van onze reguliere app. Deze pilotapp wordt vooral gedownload door geïnteresseerde ‘pioneers’, en gebruiken we vooral om nieuwe functies uit te proberen’, laat Tania Rademaker weten. Rademaker is Sales & Business manager bij 9292 en begeleidt het project.

‘Als een functie goed werkt, voeren we het door in de reguliere 9292-app.’ Deelscooters waren daardoor sinds vorig jaar al beschikbaar in de reguliere app. Een groot voordeel: 9292 heeft al veel gebruikers. Sommige andere pilotapps moet nog vechten om marktaandeel.

De 9292 moves-app is vooral bedoeld voor de OV-reiziger en breidt inmiddels uit met steeds meer flexibel vervoer. Nu nog Check en Felyx, maar straks ook Tier en hopelijk Go Sharing. ‘In verschillende steden testen we met de Donkey Republic-fietsen. Deze ritten kunnen gebruikers via de app betalen. Deze feature is sinds kort te gebruiken in de 9292 beta-app en de 9292 moves app. Bij goed resultaat brengen we het huren van de deelfiets naar de reguliere 9292-app’, zegt Rademaker. 

De connectie met het Ministerie en de andere pilotapps is erg prettig, laat Rademaker weten. ‘Het is leuk om te zien hoe andere apps de opdrachten interpreteren. Juist omdat ze via het Ministerie met verschillende vraagstukken op de markt worden gezet. In een Teams-bijeenkomst bespreken we soms met de andere partijen onze vooruitgang, en denken we met elkaar over welke afspraken we kunnen maken.’ Voor het implementeren van de features maakt 9292 bovendien gebruik van de TOMP-API standaard.

Gaiyo nodigt automobilisten uit voor MaaS

Van de acht MaaS-apps lijkt Gaiyo, samen met Arriva’s Glimble, verbonden te zijn met de meeste mobiliteitsaanbieders. De app is ontwikkeld door Innovactory en begon in de Utrechtse wijken Leidsche Rijn en Vleuten-De Meern. Maar zoals de andere apps is ook Gaiyo vanaf de eerste dag landelijk actief, met inmiddels 35.000 actieve gebruikers, vertelt Lucien Groenhuijzen, oprichter van Innovactory. En nog steeds werkt de app hard om meer mobiliteitsaanbieders toe te voegen.

'Wij werken er vooral aan om de auto een integraal onderdeel te behouden van het reissysteem'

‘In tegenstelling tot de andere MaaS-apps werken wij er vooral aan om de auto een integraal onderdeel te behouden van het reissysteem’, zegt Groenhuijzen. Wij werken veel met parkeerhubs, waarbij reizigers hun auto kunnen laten staan om vervolgens over te springen op deelvervoer of het openbaar vervoer. We hopen dan ook veel automobilisten aan te trekken die gebruik blijven maken van Gaiyo.’

Betalingen regelt Gaiyo via een wallet. ‘Via verschillende betaalmechanismen kan de reiziger geld storten en gebruik maken van alle beschikbare vervoersmiddelen. Als dit om een vrij vervoersmiddel gaat, zoals een deelauto- of fiets, moet er een bepaald bedrag op de wallet staan. Achteraf kijkt de app naar de afgelegde route, waarop het bedrag kan worden bijgesteld.’ Ook werkt Gaiyo aan de zakelijke functies, en heeft de app sinds kort de mogelijkheid om reisfacturen naar de werkgever te sturen, waarbij privéreisjes gescheiden blijven.

Tussensysteem ‘Rivier’ werkt vooral aan technische verbindingen

Via de NS krijgen we kennis van een andere ontwikkeling binnen MaaS: Rivier. Het is de naam van de samenwerking van vervoerders RET, HTM en NS, die niet tot een nieuwe app voor gebruikers moet leiden, maar juist tot een nieuwe technische tussenlaag. Directeur Joep Hendriks licht toe: ‘Met het Rivier-platform bieden wij een techniek om MaaS-platformen te faciliteren. Wij koppelen MaaS-apps en mobiliteitsaanbieders met elkaar, waardoor we werk uit handen nemen van deze partijen. We zijn geen Business-to-Consumer-, maar een Business-to-Business-onderneming.’

Rivier werkt dus niet aan de voorkant, maar aan de technische koppelingen binnen MaaS. ‘Samen met Siemens Mobility creëren we kant-en-klare systemen, en luisteren we naar de wensen van mobiliteitsaanbieders en appontwikkelaars. Rivier heeft ook aangeboden om haar technologie beschikbaar te maken voor de acht MaaS-pilots. We zijn nu concreet met vijf geïnteresseerde MaaS-partijen in gesprek, en hebben ook contact met veel mobiliteitsaanbieders die willen aansluiten.’ Rivier is weliswaar gestart door RET, HTM en NS, maar heeft bredere ambities. Het is een onafhankelijke onderneming, met het streven om alle geïnteresseerde mobiliteitspartijen en MaaS-aanbieders aan te sluiten op haar platform.

'De betaling zal achteraf en via één app plaatsvinden'

Rivier startte vorig jaar april met de ontwikkeling, en moet volgens Hendriks de eerste helft van dit jaar live gaan. Volgens de directeur levert het uiteindelijk verschillende nieuwe functies op. ‘We maken vooral veel technische connecties mogelijk, zoals het plannen en boeken van deelmodaliteiten en OV, zoals in de toekomst ook onder andere via de NS-app.’ De betalingen binnen Riviersystemen zullen grotendeels achteraf plaatsvinden. ‘Veel lijndiensten staan vast, maar het is bijvoorbeeld niet zeker welke route iemand op een deelscooter aflegt. De betaling kan per rit óf per totaalreis plaatsvinden, maar zal hoe dan ook achteraf en via één app plaatsvinden’, aldus Hendriks.

‘Ook willen we binnenkort starten met het aansluiten en ontsluiten van parkeren en laadpalen, waardoor gebruikers ook park-en-charge-mogelijkheden hebben als ze een app gebruiken, die is gebaseerd op ons systeem’, voegt de directeur toe. ‘Om een compleet MaaS-pakket aan te bieden, bieden wij ook routeplanning voor de eigen (privé)auto en fiets van gebruikers. Die zullen in het MaaS-landschap immers een belangrijke rol blijven spelen, onder andere voor de first en last miles.’

Wat doen we met de OV-chipkaart?

Het is duidelijk dat de MaaS-apps steeds meer meerwaarde gaan bieden ten opzichte van de reguliere reis-apps. Zowel in aangeboden mobiliteit als betaalgemak. Voor die laatste ontwikkeling blijft de vraag wat er met de OV-chipkaart gebeurt.

Ook daar is een ontwikkeling in gaande. Naar verwachting wordt er eind 2023 een grote verandering doorgevoerd, waarmee de bekende gele ov-chipkaart plaats lijkt te maken voor de bankpas en de smartphone. Dat zeiden Bas van Weele, programmadirecteur OV-betalen, en Translink, de uitgever van de ov-kaart, vorig jaar. Het lijkt de start van de retour van de ov-chipkaart.

Binnen het programma 'OVpay' wordt gewerkt aan de opvolger hiervan. Hiermee kunnen reizigers voortaan met de betaalpas, creditcard of smartphone in- en uitchecken. Deze ontwikkeling loopt parallel met al bestaande betaalfuncties als Applepay, en lijkt aan te sluiten met de opkomst van MaaS. ‘De telefoon wordt de nieuwe OV-chipkaart’, zegt Groenhuijzen van Gaiyo. ‘Op dit nieuwe systeem kunnen wij veel beter anticiperen.’ Ook directeur Hendriks van Rivier zegt OVpay te willen incorporeren in zijn platform.