Centrumverbetering en woningbouw zijn voor Veendam de grote verkiezingsthema’s: ‘Kansen pakken waar die zich voordoen’

Dit artikel verscheen eerder in vakblad ROm, hét magazine over ruimtelijke ordening. ROm is gratis voor ambtenaren in het domein van de fysieke leefomgeving. Neem nu een (thuis-) abonnement. 

Bij binnenkomst vanaf de A33 in Veendam overheerst het karakteristieke beeld van een wijds Gronings landschap dat overgaat in een rommelig bedrijvengebied afgewisseld met grootschalige detailhandel. Het Oosterdiep met de ophaalbrug en lintbebouwing is dan wel weer honderd procent de typisch voor dit veenkoloniale gebied. Helaas ook kenmerkend is de winkelleegstand. Doorn in het oog van menig Veendammer is de troosteloos uitziende ABC-locatie, waar Albert Heijn al wat langer is vertrokken en C&A dit voorjaar sluit. Alleen Blokker zit hier dan nog.

Het vertrek van de grootgrutter op deze centrumlocatie had alles te maken met het winkelvestigingsbeleid, of beter gezegd het ontbreken daarvan in het recente verleden, legt wethouder Henk Jan Schmaal uit. Hij is verantwoordelijk voor zo’n beetje het hele fysieke domein inclusief economie en opnieuw lijsstrekker van Gemeentebelangen, de lokale partij die al twintig jaar deel uitmaakt van het college.

De grootschalige detailhandel in het centrum kan moeilijk opboksen tegen het winkelgebied van Jan Bun op het voormalige Autorama-terrein in Veendam-Noord. De bekende projectontwikkelaar, vastgoedondernemer en ook franchisenemer van AH, heeft daar een grote AH-vestiging. Schmaal: ‘In ons detailhandelbeleid blokkeren we inmiddels nieuwe vestigingen van detailhandel langs de ringweg en invalswegen.’

Compact centrumgebied

Sinds september 2017 werkt de gemeente samen met de plaatselijke ondernemersvereniging, MKB-Noord, vastgoedeigenaren en Rabobank op basis van het plan De Nieuwe Winkelstraat aan een compacter en aantrekkelijker centrum. Aan de kant van de ABC-locatie is daar nog niet veel van te zien. Met de eigenaar wordt onderhandeld over minder vierkante meters winkel in combinatie met wonen. De Kerkstraat-oost en de verlengde Kerkstraat zijn zogenaamd transitiegebieden, waar winkelmeters uit de markt worden gehaald en wonen of andere dienstverlening wordt gestimuleerd.

Op andere plekken gaat het beter, al blijft het ingewikkeld, volgens Schmaal. ‘Waar we kunnen, kopen we gericht panden aan of veranderen we de bestemming om een ontwikkeling de gewenste richting op de krijgen. Maar die kansen moeten zich wel voordoen. Niet alle eigenaren kunnen makkelijk schakelen omdat ze vaak financiering op hun pand hebben lopen.’

Aan het Raadhuisplein doet die kans zich voor. Het plein is qua inrichting al een verschil van dag en nacht met wat het was. Binnenkort begint op de plek van een leegstaand winkelpand de bouw van zeventien huurappartementen, wordt de kleinere oorspronkelijke winkelruimte opgeknapt en komt er een grandcafé. Ook in oostelijk deel van de Kerkstraat, een belangrijke as in het winkelgebied, verrijzen woningen. De gemeente wil dit doortrekken naar de plek van twee afgebrande panden.

De autobereikbaarheid van deze straat is verbeterd, wel met eenrichtingsverkeer en een beperkt aantal parkeerplaatsen voor maximaal 30 minuten.

Het staat volgens lijsttrekker van de PvdA en coalitiegenoot Vladimier Slor een beetje haaks op de wens om het winkelrondje juist autovrij te maken. Hij vindt dat het college de centrumvisie uit 2009 weleens mag actualiseren. ‘Alles gebeurt nu zo willekeurig, er is geen totaalplaatje.’ Maar hij heeft er ook begrip voor want om van het concentratiebeleid een succes te maken en een ander soort winkels weer naar het centrum te krijgen, moet je soms voor de deur kunnen parkeren.

‘We zijn de visie aan het herijken’, reageert de wethouder. ‘Toch kun je beschrijven hoe je het allemaal wilt doen. Je kunt het ook gewoon doen, al moet je soms procederen tot aan de Raad van State. Als je consequent de lijn volgt die je hebt ingezet, komen de winkels uiteindelijk naar het centrum. De Lidl is naar het centrum gekomen en ook een juwelier.’

De leegstand in het centrum van Veendam moet met concentratiebeleid en een compacter winkelgebied worden teruggedrongen. Beeld Marcel Bayer

Woningbouw van het slot

Tijdens de commissievergadering Fysiek van 17 januari nam wethouder Schmaal de raadsleden mee langs de lopende bouwprojecten in de gemeente. Twaalf locaties, zo’n 150 woningen van de 800 die in totaal de komende jaren zijn gepland of worden opgeleverd. In het buitengebied zijn er projecten met vrije kavels, twee-onder-een-kapwoningen en vrijstaande woningen, veelal op gemeentegrond. Binnenstedelijk op diverse locaties is vooral woningcorporatie Acantus actief met sociale huurwoningen.

Breed gedeeld is de waardering bij de raadsleden dat er eindelijk weer wordt gebouwd. Vanaf 2000 mocht Veendam van de provincie bijna niets bijbouwen omdat dit krimpgebied was. Schmaal: ‘In feite hebben we hier helemaal niet zo’n last gehad van krimp. Sterker nog, door huishoudensverdunning en de vraag van buiten is er door de bouwbeperking een fors tekort ontstaan. Mensen uit Groningen en Assen zoeken bij ons naar een woning. Ze krijgen hier voor een veel lagere prijs een grotere woning, op nog geen half uur reizen van die steden.’ Hij noemt de kavelverkoop in uitbreidingswijk Bastioneiland, deel van bestemmingsplan Buitenwoel, als illustratie: ‘Dat liep eerst niet zo. Nu moeten we met verloting werken en de nieuwe kavels die we uitgeven, daar schrijven mensen ook al op in.’

Verdichting met woningbouw waar het kan is een onderdeel van de versterking in het centrum. Zo komen er woningen op de plek van het voormalige kantoorgebouw waar de RDW was gevestigd en bouwt Acantus vijftig huurappartementen op het Lloyds Terras bij het station. ‘Punt is wel dat binnenstedelijk complexer is omdat eigenaren moeten willen meewerken en moeten worden uitgekocht, terwijl we de uitleggebieden in eigendom hebben. We hebben in ieder geval voldoende locaties ter beschikking’, benadrukt de wethouder.

De betaalbaarheid van de woningen is wel een issue. ‘De prijs waar die kavels en koopwoningen voor weggaan is ver boven het budget van de meeste mensen hier in Veendam’, zegt PvdA’er Slor. ‘Het is goed wat Acantus doet op een paar plekken, maar dat is veel te weinig voor de lage en middeninkomens. Er moeten meer doorgroeimogelijkheden voor die groepen komen.’

Werk en inkomen

Van krimp is zeker geen sprake in de economie: 14.000 arbeidsplaatsen op 28.000 inwoners. De industrie, en vooral distributie en de logistiek, ontwikkelen zich gestaag langs de N33 naar Groningen en Assen. EDC Retail is een van de grotere werkgevers, het bedrijf achter de webshops voor seksspeeltjes EasyToys en Beate Uhse. Ooit begonnen op een zolderkamer en inmiddels marktleider in Noordwest-Europa. Er komen twee bedrijfshallen bij en het aantal werknemers groeit door naar zo’n tweehonderd. Een andere opsteker is de komst van het Amerikaanse Shine, fabrikant van medische isotopen voor onder meer kankeronderzoek- en therapie, met nog eens tweehonderd directe en tweehonderd indirecte banen.

De provincie en het Rijk hebben flink in de buidel getast om de voorinvestering van de vestiging mogelijk te maken: samen twintig miljoen euro, waarvan vijftien miljoen euro als lening. Maar ze geloven erin omdat de vestiging van groot belang is voor zowel de volksgezondheid, de werkgelegenheid en het milieu. De komst van Shine is een impuls voor het onderzoek bij de Rijksuniversiteit Groningen en het Universitair Medisch Centrum Groningen, aldus gedeputeerde IJzebrand Rijzebol van Economische Zaken op 27 januari in Dagblad van het Noorden.

Wethouder Schmaal ziet het als een kans om ook hoogwaardige werkgelegenheid aan te trekken. Een kwart tot een derde van de directe banen is voor hoger opgeleid personeel. ‘Zo’n bedrijf heeft ook mensen eromheen nodig. Zo zijn we bezig om te kijken of we op het terrein waar Shine zich vestigt andere onderzoeks- en medische bedrijven kunnen komen. Die spin-off is erg belangrijk om de economische structuur te versterken.’

Alle positieve ontwikkelingen ten spijt leven er in Veendam nog te veel mensen in de armoede. Het aantal mensen in de sociale werkbedrijven is hier vier keer zo hoog als elders. Hoe het Rijk de gemeenten momenteel voor het blok zet met de financiën, maakt het er voor de gemeente niet makkelijker op om gericht te focussen op de zorg en sociale beleid.

‘Dat zijn voor de meeste Veendammers helaas de grootste issues en voor mijn partij ook’, zegt PvdA-lijsttrekker Slor. Hij is er echter, net als de wethouder, van overtuigd dat investeringen in het fysieke domein uiteindelijk de perspectieven voor de mensen die het minder goed hebben getroffen zal verbeteren.

‘Wanneer mensen zich in hun omgeving goed voelen, voelen ze zich gezonder en gelukkiger’, aldus Slor.