Het landgoed De Wielewaal heeft een lange geschiedenis. De 142 hectare natuur en park ten noordwesten van het Eindhovense stadscentrum was voor lange tijd eigendom van Frits Philips. Sinds afgelopen vrijdag is het eigendom van de Gemeente Eindhoven, nadat de meerderheid van de gemeenteraad instemde om het landgoed voor 29 miljoen euro over te kopen van de huidige eigenaar en ondernemer Marc Brouwers. Hij blijft er nog drie jaar wonen, wat de gemeente de tijd geeft om het landgoed gefaseerd open te stellen.

Over de bestemming van het landgoed is de gemeenteraad duidelijk: over enkele jaren zijn het gebied en twee aangrenzende parken een open tuin voor Eindhovenaren. Woningbouw in het gebied is uitgesloten. Die belofte deed wethouder wonen Yasin Torunoglu als reactie op vragen van raadsleden. Het huidige college sorteert met de aankoop van het landgoed voor op voldoende groenvoorziening voor Eindhoven en de omliggende Brainportregio.

Groene wiggen

‘Zelfs over honderd jaar moeten mensen kunnen terugkijken op een prachtige aankoop voor de stad. Met het oog op verdere groei van de stad, haar inwoners en de werkgelegenheid, willen we de fantastische natuur van De Wielewaal veilig stellen. Daarvoor moeten we goed kijken naar wat we als Eindhoven willen met de invulling’, zegt Rik Thijs, wethouder groen en openbare ruimte. Hij deed samen met wethouder Torunoglu de verkenning voor de werving van het landgoed. Voldoende groen en natuur is een ‘need to have’, geen ‘nice to have’, zegt Thijs.

Het stadspark past in de groenstrategie van Eindhoven, dat leunt op drie pijlers: haar wijken, haar stadscentrum en de ‘groene wiggen’. Dat zijn grote aaneengesloten stukken groen die verbonden worden met de stad. Ze zijn volgens de wethouders belangrijk om de Eindhovenaar toegang te bieden tot groen. ‘We hebben in Eindhoven al de Genneper-parken met cultuurhistorisch landschap en een duidelijke sportfunctie. Dan is er ook de Dommelvallei met een prominente rol voor water. Zij vervullen een belangrijke rol als groene longen van Eindhoven.’

De plattegrond van landgoed De Wielewaal. In het zalmroze de voormalige woning van Frits Philips. Beeld: gemeente Eindhoven

Lang proces

De afgelopen twintig jaar keek de gemeente Eindhoven vaker naar de mogelijkheden om het landgoed te verwerven. Deze verkenningen liepen echter niet uit op een besluit om tot aankoop over te gaan. Maar ook Eindhoven werd als grote stad geconfronteerd met een grote woonopgave, waarbij de gemeente opnieuw haar blik liet vallen op het landgoed De Wielewaal.

Raadsleden van GroenLinks en de Partij van de Arbeid vroegen of de gemeente ervoor open stond om woningbouw op het landgoed toe te staan. Het antwoord luidde ‘nee’. ‘We wilden niet om de zoveel jaar een volgende ontwikkelaar aan de deur met plannen om het landgoed vol te bouwen. Daarom keek ik mijn collega Torunoglu aan en kregen we van het college het vertrouwen om een laatste verkenning te doen’, vertelt Thijs.

In tegenstelling tot eerdere verkenningen, bevond de gemeente Eindhoven zich in meer gunstige omstandigheden. Thijs: ‘We stonden er beter voor, mede door de grote groei van de Brainport-regio. Dat bood de gemeente een betere financiële positie.’ Diezelfde gunstige positie als de grootste stad in de Brainport-regio, thuis van ASML en de High Tech Campus, brengt de gemeente Eindhoven partners om het park mee vorm te geven en waar mogelijk mee te laten financieren. Thijs: ‘Wij nodigen hen nu ook uit om op hun eigen wijze het stadspark te helpen ontwikkelen.’

Volgens Thijs lopen nu gesprekken met Brabants Landschap, Natuurmonumenten, corporaties, het bedrijfsleven en voetbalclub PSV. ‘Die gesprekken gaven ons het vertrouwen dat de gemeente niet alleen staat in het beheer en behoud van ons nieuwe park.’

Invulling wordt zoektocht

De invulling van het nieuwe stadspark wordt een zoektocht, zegt de wethouder. Naast het behoud en het versterken van de kwaliteit van de natuur, is haast alles mogelijk. ‘Juist daarin willen we met inwoners en partners kijken naar waar behoefte naar is.’ Onder andere natuureducatie, festivals, natuurmarkten en ruimte voor sport en recreatie vallen onder de talrijke opties.

Een oproep in de gemeenteraad afgelopen dinsdag, een voor zelfbeheersing, laat doorschemeren dat de stad wel vooral doordacht naar de opening van het stadspark toewerkt. Thijs: ‘Dit is geen project van tien jaar. Een stadspark moet groeien. We zullen gefaseerd kijken naar hoe we het park zullen openstellen en hoe het park in de toekomst blijft bieden waar Eindhovenaren behoefte aan hebben.’

Ouderdom landgoed

In de drie jaar dat de huidige eigenaar nog op het landgoed woont, voert de gemeente een scan uit van de flora en fauna. Die inventarisatie is al heel lang niet meer gedaan, volgens Linda van Driel van Trefpunt Groen. In een video van de Gemeente Eindhoven zegt ze allerlei soorten te verwachten. ‘Allerlei soorten zangvogels, spechtensoorten, marters en amfibieën. Deze soorten hebben lang de tijd gehad om het landgoed te vinden. De ouderdom van het gebied is bijzonder.’

Ook Adriaan Geuze, landschapsarchitect en supervisor voor landgoed De Wielewaal, hoopt dat Eindhoven de tijd neemt om na te denken over de invulling van het natuurgebied. In de video zegt hij: ‘Wat wij leren in de ontwikkeling van dergelijke gebieden, is dat een stadsbos er voor iedereen moet zijn. Het is belangrijk dat de discussie over De Wielewaal een maatschappelijke discussie wordt. In Eindhoven moet daar vaker en meer over gepraat worden.’ Initiatieven vanuit de samenleving moeten het park vormgeven, vindt de landschapsarchitect.

De gemeente Eindhoven start de komende maanden met een participatieproces, om in kaart te brengen welke functies inwoners graag terugzien. ‘Deze groene gebieden willen we koppelen aan de gezondheid van onze inwoners, die tegelijkertijd vaak ook hier in de regio werken. Zo kent Eindhoven relatief veel inwoners met autisme. We willen dat het stadspark ook voor hen biedt wat ze nodig hebben', zegt wethouder Thijs.

Rol voor Rijk en bedrijfsleven

Als hardst groeiende economie van Nederland, wil Thijs een oproep doen aan het bedrijfsleven en de nationale overheid. ‘Een groeiende regio zoals Brainport vraagt om voldoende voorzieningen. Dan hebben we het niet alleen over voldoende kantoren en cultureel aanbod, maar ook over toegang tot groen.’ De aankoop van landgoed De Wielewaal is volgens hem belangrijk voor iedereen in de stad en de regio. ‘Ook voor het Rijk en de gevestigde bedrijven in onze regio ligt een rol om daaraan bij te dragen, door samen met de gemeente Eindhoven de leefbaarheid te vergroten.’ In het Eindhovens Dagblad stond al eerder eenzlelfde oproep vanuit de Eindhovense politiek.