Haagse gemeenteraadspartijen hebben aandacht voor dak- en thuisloosheid, maar geen toereikende strategieën om dak- en thuislozen structureel van straat te helpen. Dat blijkt uit analyse door Straat Consulaat. De belangenbehartiger voor dak- en thuislozen ontwikkelde de meetlat ‘Aanpak dakloosheid in lokale verkiezingsprogramma’s’. Daarmee toetste de organisatie of de partijen een wezenlijke oplossing voor dakloosheid bieden.

‘Het Haagse college sprak drie jaar geleden uit dat niemand meer op straat zou hoeven slapen, en ontwikkelde het Tien Punten Plan voor opvang’, zegt Marlies Filbri, directeur Straat Consulaat. Dat is volgens haar een te eenzijdige insteek. ‘Met zo’n aanpak kom je er niet. Het is pleisters plakken. Als Den Haag dit commitment weer aan wil gaan, is meer nodig.’

‘Managen in plaats van uitbannen’

De meetlat werd toegepast op de programma’s van CU/SGP, Groep de Mos/Hart voor Den Haag, PVV, VVD, D66, Partij voor de Dieren, PvdA, SP, Haagse Stadspartij en GroenLinks.

‘Als je alle positieve aspecten van de tien Haagse verkiezingsprogramma’s bij elkaar optelt krijg je een begin van een strategie op het voorkomen en uitbannen van dakloosheid’, schrijft Straat Consulaat in een persbericht. ‘Maar in elk programma ontbreekt helaas de noodzaak, de aanzet en de middelen hiertoe. Waardoor ze blijven hangen in het managen van dakloosheid, in plaats van het uitbannen. Met de continue toename van het aantal dakloze mensen in Den Haag verwachtten we meer.’

Steeds meer dak- en thuisloze mensen in Den Haag

De afgelopen jaren maakte de stad al werk van betere huisvesting van dak- en thuisloze mensen, zegt Nienke Boesveldt, onderzoeker aan de Universiteit van Amsterdam. Op dit moment leidt ze een meerjarig onderzoek naar terugkerende dakloosheid, waarvoor onder andere Den Haag wordt geanalyseerd. ‘Den Haag heeft goede afspraken met corporaties over het huisvesten van dakloze mensen.’ Ook zijn er afspraken met omliggende gemeenten als Zoetermeer en Rijswijk. Die hebben woningen beschikbaar.

Toch blijft het aantal mensen toenemen dat noodgedwongen in de Hofstad op straat slaapt. Het aantal daklozen met nachtopvangpas steeg er van 2016 tot 2021 met ruim 60 procent, en in 2020 meldden 4.268 mensen zich bij het gemeentelijke daklozenloket. Het aandeel jongeren stijgt. Jaarlijks worden 400 jongeren tussen de 18 en 27 jaar dak of thuisloos.

‘Deze cijfers zijn een schromelijke onderschatting'

Daadwerkelijke aantallen liggen waarschijnlijk hoger, want niet iedereen staat geregistreerd of meldt zich. ‘Deze cijfers zijn een schromelijke onderschatting’, zegt Filibri. ‘Arbeidsmigranten die geen recht op opvang hebben, of mensen zonder zorgprobleem, worden bijvoorbeeld niet meegerekend. Hoe hoog de daadwerkelijke cijfers wel liggen, kan ik niet met zekerheid zeggen. Maar we zien dat elke nieuwe opvang in binnen een week vol zit.’

Recht op wonen

Voor het structureel bestrijden van dak- en thuisloosheid moet volgens Straat Consulent erkend worden dat dakloosheid de ernstigste schending van het recht op wonen is. Dit komt voort uit Europese internationale verdragen die Nederland ratificeerde en uit jurisprudentie. Het voorkomen en uitbannen van dakloosheid moet dus topprioriteit zijn, aldus Straat Consulaat. De eerste stap daarbij is erkennen dat het een maatschappelijk probleem is waar de overheid verantwoordelijkheid voor draagt.

Dakloosheid is huisvestingsprobleem

Verder moet erkend worden dat dakloosheid primair een huisvestingsprobleem is, en geen zorg- of gezondheidsprobleem. Zaken als drugsgebruik of mentale problemen zijn vaker het gevolg van dakloosheid dan de oorzaak ervan, in tegenstelling tot wat veel Nederlanders denken.

De geanalyseerde programma’s scoren niet goed op dit punt. ‘Slechts enkele programma’s leggen expliciet het verband tussen voldoende, passende en betaalbare huisvesting en dakloosheid’, aldus Straat Consulaat. In de meeste programma’s valt de aandacht voor dakloosheid onder de zorgparagrafen. Als wel over huisvesting wordt gesproken, gaat het veelal over tijdelijke woningen.

Wel kondigen veel partijen maatregelen aan voor afschaffing of versoepeling van de kostendelersnorm. Deze norm regelt dat gemeenten de bijstandsuitkering aanpassen aan de hand van de huishoudensomvang. Hoe meer volwassenen in een huis wonen, hoe lager de uitkering wordt. Dit werkt dakloosheid in de hand. Maar dergelijke lichtpuntjes worden vaak elders in de programma’s weer tenietgedaan, zegt Filibri. Zo willen partijen arbeidsmigranten weren van arbeidsmigranten als oplossing voor en zo het tegengaan van dakloosheid onder die groep tegengaan.onder arbeidsmigranten. Dat is geen structurele oplossing, aldus Straat Consulaat.

Speerpunten nodig voor tegengaan dakloosheid

Een goede aanpak voor het tegengaan van dakloosheid moet volgens Straat Consulaat een aantal speerpunten hebben. Allereerst moet de nadruk liggen op grondoorzaken. Opvang moet zo kleinschalig en kort mogelijk zijn. Daarna moeten de dakloze mensen zo snel snel mogelijk doorstromen naar naar een eigen woning met ondersteuning. Dit is in lijn met de housing first-aanpak.

Verder wil Straat Consulaat dat de partijen erkennen dat de groep dak- en thuisloze mensen divers is. Jong of oud, man of vrouw, met of zonder zorgproblematiek, migratieachtergrond of niet. Dé dakloze bestaat niet, stelt de organisatie. Verschillende groepen hebben verschillende behoeften. Ook moet meer er aandacht zijn voor de vraag of en hoe mensen aanspraak kunnen maken op hun rechten. Als laatste wil Straat Consulaat dat beleid zich ook richt op mensen die het risico lopen dakloos te worden, maar nog niet op straat zijn beland.