Een groepje inwoners en de lokale politieke partij WijApeldoorn hebben nog flink wat vragen over het netwerk van IoT-zenders dat het Oostenrijkse bedrijf RadioLED in de gemeente Apeldoorn wil installeren. Dit netwerk zal allereerst gratis en openbare wifi aanbieden, waarna bedrijven via 5G-frequenties sensoren en andere slimme toepassingen kunnen aansluiten. De gemeente en het bedrijf tekenden begin oktober 2021 een beschikbaarheidsstellingsovereenkomst (BOK) waarin staat onder welke condities RadioLED gebruik mag maken van de gemeentelijke lantaarnpalen. Hieraan zal het zendernetwerk van 500 zenders, met mogelijkheid tot uitbreiding, worden bevestigd. Deze afspraken worden ook gemaakt met bedrijven die lichtbakken en citydisplays verhuren voor reclamedoeleinden in de openbare ruimte.

Maar verzet door actiegroepen als Stichting Stralingsarm Nederland en een dertigtal inwoners van Apeldoorn die zich via een Facebook-pagina hebben verenigd, hield ook na het tekenen van dit document aan. Het Oostenrijkse RadioLED zou volgens de critici niet op inhoudelijke vragen willen ingaan, ingeschreven staan in belastingparadijs Liechtenstein en haar holding in het Oostenrijkse Leonding zou zijn opgeheven. Enkele eerdere projecten van RadioLED zouden niet van de grond zijn gekomen en een brochure met dergelijke projecten verdween van de site van RadioLED, een signaal dat Apeldoorn hetzelfde lot te wachten zou staan.

De actiegroepen trokken al vlak na de eerste mediaberichten in De Stentor in 2019 hun conclusie: RadioLED oogt ‘schimmig’ en ondanks alle zorgelijke details zou de gemeente Apeldoorn verzaken eigenaarschap te nemen over het project.

Naar aanleiding van deze zorgen stelde de lokale partij WijApeldoorn begin november vragen aan het College van Burgemeester en Wethouders. De partij wilde onder andere extra informatie over de wet- en regelgeving en certificatie waar RadioLED aan moet voldoen. Ook vroeg de partij het college om opheldering over de plannen van het bedrijf op de langere termijn en stelde zij vast dat de communicatie nog niet voldeed aan de beloften van transparantie.

Lilian Haak, fractievoorzitter van WijApeldoorn, blijft kritisch op hoe het project is opgezet. ‘Ik heb een verleden in telecommunicatie, onder andere als docent Internationale Telecommunicatie. Als techneut vind ik dit project fantastisch, maar als raadslid zou ik je niet kunnen vertellen hoe alles in elkaar zit.’

Het raadslid stelt dat de gang van zaken en communicatie daarover het vertrouwen van een klein deel van de burgers schaadt. Het is volgens haar niet duidelijk waar de kastjes hangen, of zij al aanstaan en of het netwerk al operationeel is. Ook is niet duidelijk wie de gebruikers van het netwerk zijn. Bang voor negatieve effecten van straling is Haak niet, wel is de fractievoorzitter van mening dat onduidelijkheid rondom dergelijke projecten oproept tot minder draagvlak voor volgende smart city-toepassingen.

‘RadioLED is een bedrijf dat van buitenaf vragen oproept. En het vervelende is dat we nu dus niet met zekerheid weten of er in de zorgen van de actiegroepen en andere inwoners van Apeldoorn een kern van waarheid zit.’ Haak vindt dat het college in Apeldoorn nog vóór de installatie extra informatie met de gemeenteraad moet delen en dat zij blijft nadenken over eigenaarschap in de openbare ruimte.

‘Zorgen serieus nemen’

‘Zorgen van burgers worden serieus genomen’, zegt wethouder slimme stad Wim Willems. Hij ziet de discussie rond het smart city-project verharden en betreurt in het bijzonder hoe actiegroepen zich uitlaten richting raadsleden op sociale media.

De wethouder meldt dat uitvoerig onderzoek voorafging aan het tekenen van de samenwerkingsovereenkomst met RadioLED. ‘Als het gaat om structuur en financiering, hebben we als gemeente overal naar gevraagd en alles onderzocht. In de financiering bleek dat RadioLED de benodigde 18 miljoen uit eigen vermogen kon betalen en dat dit goed geregeld is. De gemeente loopt geen enkel financieel risico’, aldus Willems. Omdat het project van RadioLED om een communicatienetwerk gaat is daarnaast in de ondertekende BOK opgenomen dat het moet voldoen aan alle Europese- en Nationale regel- en wetgeving, waaronder te Telecomwet.

Inwoners met aanvullende vragen kunnen volgens de wethouder altijd bij hem terecht. ‘De deur staat zelfs vandaag nog open om in gesprek te gaan over de zorgen die burgers hebben. Maar ik kan je verzekeren dat die mogelijkheid er al vaak is geweest en de argumenten zich blijven herhalen. We worden het niet eens met elkaar. Maar ik sta inwoners uit Apeldoorn natuurlijk graag te woord om hun zorgen weg te nemen. De gemeente had zelf ook vragen voor RadioLED, omdat het ging om een Oostenrijks bedrijf dat we niet goed kenden,’ aldus Willems.

Ook IT-consultatiebureau Strict zette in 2019 vraagtekens bij de eerste krantenberichten over een 5G-netwerk in Apeldoorn, dat de eerste in Nederland moest worden. Bijzonder, dachten de adviseurs, omdat de veiling voor 5G-frequenties pas in 2022 plaatsvindt. ‘Wij constateerde dat het niet kon en zijn daarmee naar de gemeente gestapt. Die gaven bij ons aan nog niet goed te kunnen uitleggen hoe alles werkte’, herinnert Henk Vennis, Principal Consultant bij Strict, zich. In gesprekken met de gemeente bleek een gezamenlijke behoefte aan extra informatie en de gemeente Apeldoorn schakelde het consultatiebureau naar Oostenrijk.

Vennis reisde in mei naar Oostenrijk af. ‘We bekeken daar een wifinetwerk dat dekking bood aan een mobiele provider die dat voorheen niet voor elkaar kreeg. Ik zag daar mogelijkheden voor bedrijven en burgers op basis van diensten die RadioLED zou kunnen gaan leveren, zo ook in Apeldoorn.’ De consultant ziet geen enkele reden om de projecten van het Oostenrijkse bedrijf niet te vertrouwen: ‘Als een bedrijf bereid is om geld te investeren en potentieel kansen biedt voor bedrijven en bewoners, dan is er geen reden om het tegen te houden.’

In Oostenrijk en Zwitserland zijn enkele netwerken van RadioLED al actief, waaronder de gemeenten Saalfelden en Hersberg en een netwerk in de Vereina Tunnel. In Saalfelden, waar bureau Strict een bezoek bracht, heeft een lokaal bedrijf de financiering op zich genomen nadat de gemeente besloot zich in ieder geval financieel terug te trekken. Wel heeft de gemeente net als Apeldoorn een samenwerkingsovereenkomst getekend, waarmee de lokale overheid toestemming geeft om het netwerk, veelal in gebieden zonder mobiele dekking, uit te rollen. Actiegroepen die zich zorgen maken over de betrouwbaarheid van RadioLED, halen echter berichtgeving over gemeenten die zich financieel terugtrekken aan om aan te tonen dat het bedrijf geen legitieme projecten zou kennen.

Vennis heeft daarentegen volledig vertrouwen in de Oostenrijkse operator, ondanks dat het voor buitenstaanders nog steeds als een ‘onbekende club’ kan ogen: ‘Er zijn landelijke juridische kaders opgesteld. Daar hoort het bedrijf zich net als andere tientallen providers in Nederland zich aan te houden.’ Volgens de consultant is het niet aan de gemeente Apeldoorn om het nieuwe netwerk van RadioLED te monitoren.

Feit blijft dat sommige partijen in de raad zich nog altijd afvragen of de gemeente niet alsnog een grotere rol moet spelen in het proces, voor én na de installatie van de zenders. Ook andere partijen in de raad hebben vragen over het project, aldus de fractievoorzitter. ‘Niemand heeft enig idee over of de kastjes die er al hangen al aanstaan en of het netwerk al operationeel is. De gemeente moet, om de belangen van burgers te behartigen, RadioLED dwingen om goed met de burger te communiceren.’

Veelgestelde vragen

Volgens Gregory Engelbrecht, de contactpersoon van RadioLED in Nederland, wordt aan die communicatie gewerkt. ‘We voelen aan dat mensen meer over ons willen weten en met vragen zitten. Als communicatiebedrijf richt RadioLED zich op het contact met bedrijven die in de toekomst van de zenders gebruik willen maken. Direct contact met de burger hebben we eigenlijk niet, zoals wel het geval is bij telecombedrijven.’ Wel laat Engelbrecht weten niet te begrijpen dat burgers zich ongehoord voelen. ‘Iedereen die ons benaderd heeft met vragen, die hebben wij beantwoord. Onze contactgegeven staan gewoon online.’

Om de inwoners in Apeldoorn alsnog te voorzien van informatie, werkt Engelbrecht aan een website waarop het project nader wordt toegelicht. Een lijst met antwoorden op ‘veelgestelde vragen’ moet zorgen wegnemen bij actiegroepen en individuele burgers. Engelbrecht: ‘Wij voldoen aan alle wet- en regelgeving. Zoals we eerder al zeiden, staan we straks ingeschreven als officiële operator. De burger hoeft zich straks evenveel zorgen te maken over ons als over een abonnement bij KPN of T-Mobile of gebruikmaken van de wifi in een Starbucks.’

Data die RadioLED via haar zenders zal ‘vervoeren’ zijn ten alle tijden versleuteld. Enkel gegevens die noodzakelijk zijn om te weten, om het IoT-netwerk operabel te krijgen, zijn bij RadioLED bekend.

Initieel stond de installatie van het zendernetwerk gepland voor de kerst in 2021, maar deze werd uitgesteld naar dit jaar. ‘Het netwerk gaat door, daar hebben we een belangenafweging in gemaakt. Voor inwoners die zich nog steeds zorgen maken of gezondheidsklachten zeggen te hebben door straling: die spreek ik graag om te zien hoe wij kunnen helpen’, zegt wethouder Willems.

Hij hoopt met het uitrollen van het nieuwe netwerk van RadioLED het aantal verschillende netwerken in zijn stad terug te kunnen dringen. ‘Het zou een mooie ontwikkeling zijn als we van meerdere netwerkaanbieders naar één aanbieder kunnen, waar alle providers met hun diensten gebruik van kunnen maken. Zo zijn we met zijn allen winnaar.’