In een rondgang onder gemeenten noemt 55 procent van Nederlandse gemeenten de geringe doorstroming van ouderen van grote naar kleinere woningen als grootste oorzaak van de huidige woningnood. Vooral in Zuid-Holland, Gelderland, Overijssel en Limburg voelen gemeenten dit probleem.

Een kwart van de gemeenten wijst daarna naar woningcorporaties die te weinig geld hebben om extra woningen te bouwen, en als derde argument klinkt het tekort aan bouwgrond. Daaropvolgend klinkt het gebrek aan regie van het Rijk, vermogende kopers die de prijzen van woningen opdrijven en de lage hypotheekrente. In de antwoorden van gemeenten wordt relatief weinig gesproken over huisjesmelkers, de stikstofproblematiek en de verantwoordelijkheid om statushouders te huisvesten.

Een ruime meerderheid van de deelnemende gemeenten (69 procent) denkt dat het afschaffen van de verhuurdersheffing voor woningcorporaties helpt om de woningnood op te lossen. In het nieuwe coalitieakkoord is al besloten dat de verhuurderheffing in 2023 helemaal verdwijnt. Eén op de drie gemeenten denkt ook dat de zelfbewoningsplicht (opkoopbescherming), dat beleggers moet weren van de woningmarkt, een positief effect gaat hebben. In ruim 130 gemeenten ligt een dergelijk zelfbewoningsplicht op tafel, die zou gelden voor een door de gemeente te bepalen selectie bestaande huizen.

Knellende provinciale kaders

Opmerkelijk veel gemeenten laten zich negatief uit over ‘stroperige procedures’ en de rol van de provincie en het Rijk. Minder bemoeienis vanuit de provincies kan leiden tot het sneller en meer bouwen van nieuwe woningen. Zo zegt de gemeente Bodegraven-Reeuwijk  tegen de NOS ‘niet meer beperkt te willen worden door knellende provinciale kaders.’ De gemeente Montferland vindt dat de regie over woningbouw meer in handen van de gemeenten moet komen.

In het onderzoek onder gemeenten werd ook gevraagd naar de grootste problemen, wat andere resultaten oplevert. De zeven meest gegeven antwoorden hebben allen te maken met een tekort. Zo staat een tekort aan koopwoningen in het lagere prijssegment met stipt op de eerste plek met 65 procent, gevolgd door een tekort aan sociale huurwoningen, woningen voor senioren, wooneenheden voor jongeren, midden-huurwoningen en betrouwbare grond. Opvallend genoeg staan de woningen voor ouderen niet bovenaan.

‘Gemeenten moeten eerlijk zijn’

Senioren reageren vooral met onbegrip op de resultaten van het onderzoek. Seniorenorganistie KBO-PCOB laat in een reactie weten dat gemeenten de hand in eigen boezem moeten steken. ‘Wij wisten niet af van dit onderzoek en zijn verbaasd over de manier waarop dit nieuws gebracht wordt. Als je alleen al de kop boven de artikelen leest, kan je amper iets anders concluderen dan dat de schuld bij de senioren ligt,’ aldus de woordvoerder van KBO-PCOB. Hij onderschrijft de conclusie van het onderzoek van NOS en de regionale omroepen dat het aanbod van gemeenten voor senioren niet op orde is.

Volgens KBO-PCOB lopen er op lokaal niveau al geruime tijd gesprekken met organisaties die te maken hebben met de woningbouwopgave voor senioren. ‘We praten bijvoorbeeld met de VNG en gemeenten zelf. Senioren willen best wel ergens anders wonen, maar veel voorstellen zoals seniorenhofjes of dure stukken grond stranden doordat gemeenten die grond liever besteden aan meer rendabele bouwprojecten. Daar moeten gemeenten ook eerlijk over zijn.’ De honkvaste senioren, die volgens de belangenorganisatie in hun woningbehoefte niet in één hokje te stoppen zijn, verdienen niet de schuld die weerklinkt in het nieuws over het vandaag gepresenteerde onderzoek.

De gemeenteraadsverkiezingen kunnen een belangrijk kruispunt vormen voor hoe de doorstroming van ouderen alsnog op gang kan komen. ‘Lokale politieke partijen zijn rond deze tijd hun partijprogramma’s aan het schrijven. Het zou fijn zijn als daarin een kopje over seniorenwoningen komt te staan’, aldus KBO-PCOB.