De coalitie wil de verhuurderheffing stapsgewijs afschaffen en er komt een nieuwe minister van Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening (VRO). Aanvullend is er in de woonplannen veel aandacht voor het opschroeven van de bouwproductie naar 100.000 per jaar, met miljardeninvesteringen in de ontsluiting van woningbouwlocaties. Het Rijksvastgoedbedrijf gaat haar grond inzetten voor meer woningbouw. Het belastingvrij schenken van een ton voor de koop van een woning, de jubelton, wordt afgeschaft.
Terugdraaien
Klinkt voortvarend en ambitieus dus, zou je zeggen, maar experts zijn slechts gematigd enthousiast. ‘Er zitten zeker positieve punten in het coalitieakkoord’, zegt Wouter van Gent, universitair docent sociale geografie aan de UvA. ‘De bouwproductie opschroeven met aandacht voor groen is een goed doel. En het afschaffen van de verhuurderheffing en de jubelton is heel wenselijk. Kennelijk is de VVD om.’ Maar, voegt hij direct toe: ‘Dit is het repareren van eerder gedane schade, wat we nu in veel beleidsdomeinen terugzien. Het is het repareren van beleid dat tien jaar geleden werd ingevoerd.’
Menno Grootveld, betrokken bij de woonprotesten en het woonmanifest, deelt een vergelijkbaar sentiment: ‘Eigenlijk is het heel veel oude wijn in nieuwe zakken. Het is goed dat de verhuurderheffing wordt afgeschaft, maar waarom werd die dan ooit ingevoerd? De verhuurderheffing, eigen bijdrage in de kinderopvang en het leenstelsel werden allemaal onder vorige kabinetten Rutte ingevoerd en worden nu teruggedraaid. Dan snap ik niet dat mensen jarenlang in de ellende zijn gestort en de corporaties jarenlang zijn afgeknepen.’
Over de nieuwe minister van VRO kan iets vergelijkbaars gezegd worden. Pieter Hendrikse, CEO JLL Nederland, juicht het van harte aan dat er een nieuw ministerie voor wonen en ruimtelijke ordening komt. ‘Dit is een hele grote stap voorwaarts. Het bevestigt dat ruimtelijke ordening één van de belangrijkste thema’s voor de toekomst van Nederland is.’ Tegelijkertijd zegt hij ook: ‘Dit is herzien van een keuze die achteraf gezien niet nodig was’, doelende op het opheffen van het toenmalige ministerie van VROM.
Volkshuisvesting?
Afgezien van het terugdraaien van eerdere keuzes, breekt de coalitie niet wezenlijk met huidige dynamieken op de woningmarkt. Met het afschaffen van de verhuurderheffing en het woord ‘Volkshuisvesting’ in de naam van het nieuwe ministerie lijkt er meer nadruk op sociale huur te liggen, maar andere voorgestelde beleidsingrepen wijzen niet direct die kant op. Zo spreekt de coalitie van ‘een vorm van huurprijsbescherming’, die wel in lijn moet zijn met de rendementseisen van institutionele beleggers.
Verder is de coalitie voor het versimpelen van het woningwaarderingsstelsel dat bepaalt hoe duur een sociale huurwoning mag zijn, maar niet voor het oprekken ervan naar middenhuur. Ook moet het makkelijker worden voor huurders om hun corporatiewoning op te kopen, wat het sociale segment juist kan verkleinen.
Het is de vraag of de afgeschafte verhuurderheffing daar tegenop weegt, zeker omdat er aan de afbouwende heffing prestatieafspraken voor verduurzaming en renovatie vastzitten. ‘Een corporatie geeft haar geld maar één keer uit’, zegt Hendrikse. ‘Als het geld naar verduurzaming en het opknappen van het bestand gaat, wordt er geen nieuwe woning gebouwd. Er is dus meer nodig, bijvoorbeeld met grondbeleid.’
Grootveld verwacht dat de maatregelen uiteindelijk weinig zullen betekenen voor een wezenlijk grotere sociale sector. ‘Is dit echt volkshuisvesting? Ik denk het niet. Als je de maatregelen goed leest gaat het toch vooral om middenhuur en koop. De plannen gaan per saldo weinig uitmaken voor het sociale segment en ik vrees dat weinig wordt bijgebouwd. Of het worden kippenhokken van 35 vierkante meter.’
Van Gent: ‘Er lijkt een nadruk te liggen op betaalbare huur en koop. Maar dan is de vraag: wat is betaalbaar en wat krijg je dan voor je geld? In de plannen staat ook niks over het afschaffen van de inkomensgrenzen voor sociale huur, waarmee je nog steeds een hele grote groep uitsluit van dit woonsegment.’ Kwalijk, aldus de onderzoeker, ‘want middenhuur is gewoon duur.’
