Over tien jaar staan er 2.600 woningen in de wijk Brainport Smart District (BSD), er komt water uit de kraan en de woningen worden verwarmd. Voor de rest is de wijk allerminst traditioneel, evenmin in haar realisatieproces. De Helmondse proeftuin wordt een tijdlijn van wat op verschillende momenten met innovaties mogelijk is, door gefaseerd in clusters van vijftig woningen te bouwen. Zo wordt gedacht aan waterstof bij het verwarmen van woningen en het aanbieden van deelmobiliteit in mobiliteithubs.
De wijk wordt ontwikkeld door de opdrachtgevers, de gemeente Helmond en de Provincie Noord-Brabant, samen met consortium KBS dat bestaat uit de partijen KWS, Baas BV en Spectral, en diverse andere partners in een bouwteam met verschillende werkgroepen. ‘In de werkgroepen gaan we op zoek naar het optimale energiesysteem, watersysteem, data infra en mobiliteitssysteem voor de woonwijken van de toekomst’, zegt Eric Vugs namens KBS. ‘We zoeken antwoorden op innovatievragen. Hoe ziet het slimme energienet eruit? Hoe richten we mobiliteitshubs optimaal in? En kunnen we lantaarnpalen gebruiken als plek voor slimme sensoren?’
Procesinnovatie
Door de samenwerking tussen een flink aantal partners is de grote uitdaging van Brainport Smart District vooral de procesinnovatie. De klassieke werkwijze van de bouwketen sluit niet aan bij de ontwikkeling van de innovatieve Helmondse wijk. ‘Met BSD kijken we naar de diversiteit aan woonvormen en het gebruik en de combinatie van diensten en technologie die meer bij het tijdsbeeld past,’ legt Jeroen de Jong van Baas BV uit. Erik ten Hove, projectmanager bij Aveco de Bondt, voegt daaraan toe dat het speciaal is dat het Smart District in Helmond ontwikkelt wordt. ‘Hier geldt een andere parkeernorm dan in grote steden als Amsterdam en Rotterdam. De bewoners uit de regio Helmond zijn ten opzichte van bewoners uit andere grote steden ook meer gewend aan woonruimte met voldoende parkeergelegenheid. Hier geldt straks een parkeernorm van 0,2 en dat vraagt om gedragsverandering.’
Om toch tot de realisatie van die slimste wijk te komen, wordt van de partijen een open vizier gevraagd over elkaars ambities en werkwijze, met hechte en vooral integrale samenwerking door de hele keten heen. Alle processen in de ontwikkeling van Brainport Smart District hangen met elkaar samen. ‘Het gaat eigenlijk verder dan alleen integraal’, aldus Erik ten Hove. ‘In onze samenwerking bestaat geen opdrachtgever-uitvoerder verhouding. We werken gelijkwaardig aan de opgaven die voor ons liggen.’
‘Als je het Smart District niet gezamenlijk aanpakt, dan bouw je eigenlijk een viaduct van twee kanten zonder te weten of je bij elkaar uitkomt.’
Hoe het er ‘morgen’ uit komt te zien, dat weten de partijen nog niet. Maar dat het klassieke model van de bouwketen, met langdurige processen en eigen regels en kaders, hier niet werkt is duidelijk. ‘Je kan niet meer in gescheiden hokjes van verantwoordelijkheid denken’, aldus Jeroen de Jong. Hij en de andere partijen uit het consortium zien de werkwijze achter het innovatieve Helmondse wijk als een logische aanpak voor gemeenten die willen versnellen in de woningbouwopgave met een duurzame en innovatieve insteek.
Gezamenlijke aanpak
‘Wij denken dat dit dé manier van samenwerken is. De afstemming in de keten scheelt veel geld en tijd en laat ons eerder het einddoel bereiken. Wij willen de inzichten in de toekomst dan ook in onze eigen projecten blijven toepassen,’ aldus De Jong. Volgens hem moeten andere projecten ook gaan zien dat er één gezamenlijk aanpak nodig is. ‘Anders bouw je eigenlijk een viaduct van twee kanten, zonder te weten of je bij elkaar uitkomt.’
En dus overlegt het consortium samen met de andere partners wekelijks over de te maken keuzes. Het op hun manier volledig gezamenlijk ontwerpen en het realiseren van innovatieve infrastructuur is uniek door het gefaseerd uitrollen van woningclusters die elk weer innovatiever zijn dan de vorige. ‘Je doet het elke keer weer anders. Elke keer kijk je hoe je waarde kan toevoegen door waterstof of een buurtbatterij en of die innovaties al beschikbaar zijn. Je leert van je vorige keuzes’, aldus Ten Hove, ‘Hoe je daar geld voor krijgt en hoe die techniek in het project past, daar zijn we zoekende in.’ Al die innovatieve varianten zijn ambities uit het Q-book, een document van BSD met het verwachtte innovatieniveau van alle ingediende voorstellen en projecten.
Uiteindelijk moet het ontwerp van Brainport Smart District een nieuwe en duurzamere manier van wonen, werken en verplaatsen opleveren voor toekomstige bewoners. Het consortium ziet ook voor langere termijn een rol weggelegd als Urban Operator; de huismeester van de wijk. ‘Er komt een servicecenter voor het op peil houden van voorzieningen als een collectieve akker en zonnepanelen. Wij willen voor het verzorgen van die diensten ook betrokken blijven’, zegt De Jong.
