In Gouda is bodemdaling een bekende opgave. In de binnenstad zijn dalingssnelheden bekend tot een centimeter per jaar, zichtbaar door oplopende straten en traptreden of opstapjes voor de deur. Gebouwen met en zonder diepe paalfundering (hout of beton) staan vaak door elkaar heen en het verschil in de fundering maakt dat ze op verschillende snelheden verzakken. Dit is een probleem voor de openbare ruimte en de toegankelijkheid. Een viertal locaties zijn aanleiding om een onderzoek te starten naar de gevolgen op de langere termijn. Hiervoor heeft de gemeente Gouda ontwerpbureau De Urbanisten ingeschakeld, dat samen met Stats Architecten het onderzoek uitvoert.

‘Hoe zien de locaties er over vijftig tot honderd jaar uit? En wat vinden we dan goede oplossingen voor de bodemdaling? Dat zijn de kernvragen in het onderzoek, zegt Luuk Jacobs, communicatieadviseur aanpak bodemdaling bij de gemeente Gouda.

Het onderzoek richt zich op vier locaties in het beschermde stadsgebied van Gouda, die van elkaar verschillen in de dalingssnelheid, funderingstype, de toegankelijkheid van gebouwen en de inrichting van de openbare ruimte. Het gaat om de Kleiweg, de Vrouwesteeg, Hoge en lage Gouwe en Raam. Van deze locaties maken de onderzoekers een driedimensionale visualisatie met een projectie van de verwachte bodemdaling op basis van satellietdata en metingen op daken en andere plekken. In het onderzoek wordt vervolgens een catalogus opgesteld met bestaande en nieuwe ontwerpoplossingen voor het bewaken van de toegankelijkheid, die ontwerpbureau De Urbanisten aan de locaties koppelt met een beoordeling op duurzaamheid en andere factoren.

'Je ziet in het straatbeeld heel duidelijk wat het probleem is.’

Duurzame ontwerpkeuzes nodig

Bij de verschillende stappen kijken experts op het gebied van erfgoed, archeologie en waterhuishouding met het onderzoek mee. Daarnaast krijgen lokale belanghebbenden en bewoners, maar ook professionals van binnen en buiten Gouda de kans om mee te denken. Zo wordt er bijvoorbeeld een rondleiding georganiseerd langs de vier locaties waarbij de 3D-visualisaties en mogelijke ontwerpoplossingen worden getoond.

Volgens Jacobs moet vooral goed worden gekeken of bestaande oplossingen wel houdbaar zijn, of dat er duurzamere ontwerpkeuzes nodig zijn: ‘Een duidelijk voorbeeld is de Kleiweg, dat is een klassieke winkelstraat zoals veel steden die hebben. Aan de Kleiweg staan nieuwbouw en erfgoed tegenover elkaar: het erfgoed is inmiddels al veertig centimeter verzakt. Je ziet in het straatbeeld heel duidelijk wat het probleem is.’ In straten als de Kleiweg wordt de weg op gelijke hoogte gebracht met de gedaalde gebouwen, waardoor er aan de ‘nieuwbouwkant’ een opstapje nodig is. ‘Dat kan je niet blijven doen, dan komt de toegankelijkheid van deze plekken in het geding.’ Bestaande oplossingen als een opstapje blokkeren vaak de openbare ruimte of zorgen voor een rommelig straatbeeld.

De Kleiweg in Gouda, waar een opstapje het hoogteverschil moet compenseren

Toolbox Bodemdaling in Steden

Het vertrekpunt voor het onderzoek naar toenemende hoogteverschillen is het Kaderplan Bodemdaling Binnenstad dat de gemeente Gouda en het hoogheemraadschap van Rijnland vorig jaar vaststelden. In dit plan spreken de partijen de wens uit om de impact van bodemdaling op de toegankelijkheid op de lange termijn nader te onderzoeken.

Het onderzoek maakt onderdeel uit van het project Toolbox Bodemdaling in Steden dat is opgezet om kennis die in Gouda wordt opgedaan, beschikbaar te maken voor andere steden die met hoogteverschillen te maken hebben en krijgen.